255
willekeurige dictatuur zonder verantwoordelijkheid, omdat zij slechts
steunt op stoffelijke kracht, en machteloos, omdat zij de zedelijke
kracht niet voor zich heeft, die onmisbaar is in een land, dat het
algemeen stemrecht in praktijk brengt. Zonder tegenspraak zijn er
omstandigheden, waarin het algemeen welzijn het gebruik van uiterste
middelen vordert, waarin het ingewikkelde der gebeurtenissen geene
ruimte laat voor eene regelmatige werking der wetten, waarin het
dreigende van het gevaar de opheffing van de grondwettelijke waar
borgen rechtvaardigt; maar verkeert Spanje in die omstandigheden?
Bij den eersten aanblik schijnt het zoo. Sinds twee jaren is het land
hevig beroerd geworden; op den cantonalistischeu opstand, die spoe
dig geducht werd en met veel moeite te Carthagena bedwongen is
geworden volgde de ontzagwekkende Carlistische opstand bij den op
stand der Cubanen, dien men niet vermag te onderdrukken, komen
gestadige oproeren in de steden der zuidelijke provinciën. Het valt
moeilijk zich een meer volstrekt gebrek aan eenige maatschappelijke
orde hoegenaamd voor te stellen; het algemeen belang is verdwenen,
alleen het bijzonder belang der partijen, die wederkeerig elkander
trachten te verdelgen, blijft over. Maar het is juist deze overmaat
van het kwaad, die alle dictatuur ijdel en alle gewelddadige herstel
van de rust onmogelijk maakt. Om op Cuba de orde jvveder te voor
schijn te roepen, de Carlisten te overwinnen en de pogingen tot het
uitroepen van de republiek te onderdrukkenis niet alleen een talrijk'
maar ook een in. den krijg gehard en aaneengesloten leger noodig. Het
Spaansche leger nu, sinds lang gewend aan het betreurenswaarde stel
sel der pronunciamentosbij elke verandering van ministerie van hoof
den veranderende, gedemoraliseerd door een ergerlijk favoritisme, is
nog meer verdeeld dan de burgerlijke bevolking; het heeft geen enkele
bauier, waarom het zich scharen kan, geen enkel beginsel, verheven
boven de zoo veranderende hartstochten der partijen. Onder deze
voorwaarden is een opgedrongen dictatorschap eene oorzaak van ver
deeldheid niet een vereenigingspunt, want het strekt tot verzwak
king van het eenige gevoel, dat nooit geheel verdwijnt bij vrije vol
ken het gevoel van eerbied voor den nationalen wil. Ziesinds negen
maanden is Spanje onder het onbeperkte regeerstelsel van den maar
schalk Serranosinds negen maanden is de pers aan banden gelegd
elke vergadering verbodenhet land beroofd van de^medewerking
zijner vertegenwoordigers. Welke uitkomstenijheeft al deze strengheid
bewerkt? De opstand, wel verre van te worden gesmoord, heeft in
