264
is zeker, dat zij iu Spanje, gelijk elders, geen vat heeft op de
gemoederen. Hoe nog te spreken van rechtstreeksche afstamming
en van Salische wet tot een volkdat de historische rechten van
Eerdinand VII niet geëerbiedigd heeft, dat een1 koning, dien het
zelf geroepen had, van den troon heeft geworpen, en dat door eene
reeks van omwentelingen de macht heeft verkregen zijne wetten te
maken en te wijzigen? Wat beduiden Salische wet en pragmatieke
sanctie in een land, dat Pi y Margall, Piguerras en Castelar als
hoofden der Uitvoerende Macht heeft toegejuicht
Hij vertegenwoordigt ook het Roomsch-katholieke regeerstelsel
de regeering van het clericalisme en van de brandstapels in al hare
zuiverheid. Hoe dat alles te doen aaunemen door Spanje, dat ondanks
zijn bijgeloof de monniken heeft weggejaagd, de te katholieke raad
gevers van koningin Isabella bijna van kant heeft gemaakt en menig
maal zijne kerken heeft doen verkeeren in republikeinsche clubs Een
gouvernementsstelsel te doen herleven, door het volk omver geworpen
juist omdat het dit niet naar zijn smaak vond, is een ontwerp, dat
slechts redelijk kan toeschijnen aan lieden, die van gezond verstand
beroofd zijn. En bovendien, welk denkbeeld geeft men, op het
goddelijk recht steunende, van de macht van God aan een grauw,
dat met geweerschoten en stokslagen zijn1 wil heeft opgedrongen
Al die aanspraken zijn dus hersenschimmenin wier naam men nooit
een bataljon zou hebben kunnen aanwerven.
Maar Don Carlos vertegenwoordigt ook de fuerosde oude vrij
heden, de oude voorrechten, die door alle regeeringen geëerbiedigd
zijn geworden. Dit is veel ernstiger. Het is boven alle tegenspraak
verhevendat de Spaansche boer gesteld is op zijne verkregen
rechten gelijk de Eransche boer op zijn lapje gronds; zij zijn voor
hem niet alleen eene historische overleveringmaar ook eene voor
waarde van bestaan, eene economische noodzakelijkheid, waarvoor hij
altijd met eene woeste verbittering vechten zal. Maar de fueros
bestaan slechts in eenige provinciën van het Noordenin het overige
Spanje kent men ze in het geheel miet.
Men ziet dus, dat het, als men zich op een eenigszins algemeen
standpunt plaatst en niet te veel gewicht hecht aan de voorvallen
van den strijd, niet moeilijk is de kansen van Don Carlos vrij juist
te bepalen; die kansen zijn alle besloten binnen zeer enge geografi
sche grenzen. Overal, waar fueros te behouden of terug te eischen
zijn, heeft het Carlisme zijne reden van beslaan en kan Karei YII
