289
bevelhebber ook bezwaarlijk had kunnen geven. Het is niet te veel
gezegd als men beweertdat zonder deze omstandigheid de uitkomst
van den veldtocht in het noorden van Frankrijk bij lange na niet
zulk een schitterend aanzien zou gehad hebben.
Iets dergelijks beproefde men aan de Fransche zijde, maar met
minder gunstigen uitslag. Bourbaki's marsch van de Loire naar het
oosten, om Belfort te ontzetten, geschiedde per spoorweg van Bourges
over Chaions-sur-Seine en Lyon. Deze met bekwaamheid volvoerde
beweging was wel geschikt om in het groote hoofdkwartier de ernstig
ste bezorgdheid te wekken. Het was het meest kritieke moment in
den geheelen oorlog. Zonder Werder's heldhaftigen wederstand tegen
drievoudige overmacht waren de gevolgen voor het geheele beloop
van den oorlog onberekenbaar.
Het gunstigst voor dergelijke overrompelingen was voor de Fran-
schen de krijgstoestand na den slag van Orleans en Marchenoir.
Maar bij den generaal Chanzy schijnt zelfs de gedachte aan zulk
eene ouderneming niet te zijn opgekomen.
Als curiositeit moge nog vermeld worden, dat de Franschen ge
durende den driedaagschen aanval in massa van Champigny, bij Parijs,
gepantserde locomotieven aanwehdden, die van geschut waren voorzien.
Als derde hoofdtaak der spoorwegen in den oorlog hebben wij nu
hunne waarde als verbindingslijnen met het vaderland te beschouwen,
voor het ongestoord navoeren van troepen en materieelzoowel als
het terugvoeren van alle personen en zaken, die bij het leger gemist
kunnen worden, van gekwetsten, zieken, gevangenen, enz. Groote
legermassa's kunnen op den duur zonder toevoer van levensmiddelen
uit de magazijnen niet bestaan, daar op requisites in vijandelijk land,
althans bij snelle bewegingen (het is iets. anders bij insluitingen, zoo
als die van Metz en Parijs)niet met zekerheid te rekenen valt.
Ongehoorde hoeveelheden zouden moeten worden medegevoerdwat
een groote belemmering voor de beweegbaarheid ware. Het gewicht
en de waarde der spoorwegen stijgen alzoo nog meer en wij zien dan
ook in alle oorlogen van den jongsten tijd bijna alle operaties zich
aan de spoorlijnen vastklampen, vele veldslagen en gevechten uit
sluitend om het bezit van een baanvak leveren en de snijpunten der
spoorwegen de strategisch-belangrijkste operatiepunten worden. Het
bezit van eene lijn kanin den volsten zin van het woord voor
groote legers eene levensvraag worden. De mondtocht voor éénen
dag van tachtigduizend man kan met behulp van één trein op een
