412
de, toegepast op den oorlog en op de organisatie der legers. Wij
hebben die dwalingen eenigszins duur geboet; wij zijn verplicht te
gelooven aan wetenschappelijke krijgvoering. De hooge strategische
beschouwingen, die het geliefde thema zijn van een Napoleon, van
een Jomini, van een Clausewitz of van een Von Moltke, waren na
genoeg het eenige terreinwaarop vroeger de verbeelding geoefend
werd van diegenen onzer generaals, die ijver en eerzucht hadden, maar
beneden die studiën, van het hoogste gewicht, zijn er eene menigte
andere, niet alleen van belang voor den opperbevelhebber, maar van
aanhoudend en algemeen nut.
Er is in den oorlog een zedelijk element, dat hetzelfde blijft in
alle tijdenook in het tooneel van den oorlogbestaande uit den
den grond met zijne rivieren en bergen, is er iets onveranderlijks;
maar er zijn elementendie aanhoudend afwisselenin het aantal en
de wijze van organisatie der troepen, in hunne wapening, in de wijze
en snelheid van vervoer, in de gemakkelijkheid der gemeenschap, in
de zedenin de stoffelijke hulpbronnen aan levensmiddelenaan klee
ding, aan munitie, in de sterfte, en te velde in den duur der oorlogen
enz. De grondwetten der strategie en zelfs der taktiek zijn weinig
veranderdmaar de van deze wetten te maken toepassingen verande
ren om zoo te zeggen gestadig.
De wetenschappelijke methode schrijft voor zooveel vraagstukken
aan te pakken, niet gezamenlijk, maar één voor één. Ziehier, bij
voorbeeld, een klein Handboek van den heer Issalèue, waarin men
zich ten doel gesteld heeft, uit een geheel praktisch oogpunt het vraag
stuk der spoorwegen te velde op te lossen. Het is hier niet te doen
om strategieer zou een geheel boek te maken zijn over dit onder
werp men zoude aantoouengegeven zijnde de gesteldheid van een
land, zijne geologie, de richting zijner dalen, de ligging zijner voor
naamste steden welk spoorwegnet zich het best zou leenen tot
zijue verdediging, en door welke vestingen men dit net zoude behoo-
ren te ondersteunen; welke lijnen en welk station-stelsel de meest
aanbevelenswaardige zouden zijnhoe men snel de troepen kan sa
mentrekken aan de grens; hoe men het best de ophoopingen zou ver
mijden die soms van de spoorwegen eene baan van buitengewone
langzaamheid maken. De schrijver van het Handboek heeft niet de
vraagstukken behandelddie de strategie rakenhij neemt het net
zoo als het is; hij beschrijft zeer uitvoerig de baau, hij geeft een al
gemeen denkbeeld van het materieel voor de trekking; zonder te tre-
