uiteinden, zoo mooglijk het overvleugelende en de gemeenschaps-
lijnen van de wederpartij bedreigende.
Men opereert in den rechter- of in den linkergordelnaar gelang
de gesteldheid van het strategisch schaakbord er zich toe leent.
Men moet niet uit het oog verliezen, dat de omtrekkende bewe
gingen eene groote overeenkomst hebben met de flankmarschenen
dat het leger, hetwelk die operatie volvoert, zoo lang zij duurt in
een kritieken toestand verkeert. //Om zooveel mooglijk alle gevaar
af te weren," zegt Jomini, //komt het er op aan zulk eene geogra
fische richting aan te nemen, dat het leger zijne terugtochtslijn
achter zich verzekerd houdt".
Op één en hetzelfde oorlogstooneel vermijdt men zooveel mooglijk
twee van elkander onafhankelijke legers te vormenen om in over
eenstemming met dit beginsel te blijven, vermijdt men eveneens het
opereeren in twee zones of verschillende richtingen In het algemeen,
zegt Jomini, zal eene enkele operatie-zone voordeeliger zijn dan eene
dubbele, dat is te zeggen eene, die twee richtingen volgt.
Het kan niettemin gebeuren, dat een dubbele gordel noodzaaklijk
wordt, hetzij ten gevolge der gedaante van het oorlogstooneel, hetzij
omdat het vijandelijke leger zelf er twee heeft aangenomen en men
tegenover elke daarvan strijdkrachten behoort te stellen. In dit geval
tracht men aan de dubbele zone van de wederpartij het hoofd te bieden
door eene inwendige dubbele zone, die, gelijk reeds gezegd werd, het
voordeel verschaft van beweegbaarheid en van de beste kansen voor
den aanval.
Eene dubbele operatie-zone kan te pas komen voor een leger, dat
een groot zedelijk overwicht of eene veel grootere getalsterkte heeft.
Dan gebeurt het, gelijk het zich heeft voorgedaan in 1805, toen
Napoleon Mack heeft opgesloten in Ulm, en in 1870, toen de Duit-
schers de Eranschen te Metz en te Sedan hebben omsingeld, dat de
door meer dan ééne zone volvoerde omtrekkende beweging beslissen
der uitkomsten ten gevolge heeft, dan operaties zouden kunnen ver
schaffen, bestuurd in een enkelen gordel tegen een vleugel, het cen
trum of den rug van den vijand.
De richting, aan de operatie-zones en lijnen te geven, hangt niet
alleen af van de geografische gesteldheid van het operatie-tooneel
maar ook van de onderstelde plaats der vijandelijke strijdkrachten.
244
