249
digd worden in de bergen zeiven, gelijk Von Moltke schijnt te ge-
looven. Nergens zijn de omtrekkende bewegingen moeilijker te voor
komen dan in de bergen en nergens ook oefenen zij zulk een ver-
derfelijken invloed op het moreel der verdedigers uit; het is genoeg,
dat zij, die een engte of pas verdedigen, besloten tusschen loodrechte
rotsen, ja zelfs onneembaar door frontaanvalleneenige geweer- of
kanonschoten in hunnen rug of op eene hunner flanken hooren om
alle vertrouwen te verliezen en in den waan te worden gebracht,
dat zij afgesneden zijn en van achteren worden genomen.
//Nergens," zegt de Aartshertog Karei, //heeft de aanvallende hou
ding zulk een machtig zedelijk overwicht als in de bergenik durf
zelfs te zeggen, dat de bergen moeilijker zijn te verdedigen dan aan
te vallen."
De bergen worden niet, gelijk men vrij algemeen gelooft, verde
digd in de engten of in de passenzij worden verdedigd aan den
voet in de vlakte, daar, waar de aanvaller verplicht is uit een nau-
weu doortocht te deboucheerenen waar de verdediger eene stelling
kan nemen, die dit débouché omsluit.
Militairen, die voor zeer geleerd doorgaan, schrijven de ramp van
den Boheemschen veldtocht daaraan toe, dat Benedek niet krachtig
genoeg de engten en passen van het gebergte heeft verdedigd. Grove
dwaling! eerder is het tegendeel waar; juist omdat hij te veel troe
pen in de bergen geplaatst heeft, heeft hij zich laten slaan in engten
en passenmoeilijker te verdedigen dan aan te vallen. Daardoor ont
brak het zijn leger te Sadowa aan zenuw, aan vertrouwen, aan zedelijke
kracht. Juist in de bergen heeft hij nutteloos zijn leger verstompt.
Wij hebben reeds vóór den oorlog geschreven, dat Oostenrijk slechts
had te kiezen tusschen deze twee planneneene aanvallende be
weging te maken door over het gebergte op te rukken in de rich
ting van Lausnitz, om het verbrokkelde front van zijnen tegenstander
in tweeën te brekenof, zoo het geen aanvallende houding kon
aannemen, zijn leger te verzamelen achter den spoorweg, die de
koorde vormt van den cirkelboog, welken de bergen beschrijven,
waardoor de Pruisische legers in Boheme moesten vallen.
Het laatste plan volgende, zou Oostenrijk, eene spoorbaan heb
bende, die tot manoeuvreer-linie kan dienen, om beurtelings een ge
deelte zijner strijdkrachten van het eene einde der koorde naar het
andere te werpen altijd zijne troepen massa's hebben kunnen ver
eenigen om de vijandelijke kolonnes afzonderlijk te bevechten, naar
gelang zij uit de bergen in de vlakte deboucheerden.
