372
in zeer moeilijke omstandighedende levensmiddelen ontbreken en
de vijand dringt op. Hij zendt boodschap op boodschap aan Sherman
om hem te bidden, zich toch te haasten. Deze verdubbelt zijne
inspanning; zijne divisiën zijn in goede orde, ondanks een marsch
van 450 kilometers, door menigvuldige gevechten afgewisseld; doch
er moeten bruggen van 500 meters gemaakt en tallooze bezwaren
overwonnen worden. Eindelijk komt hij aanhij brengt den nacht
door in een schuit, waarbij hij zelf roeit, om de orders van zijn
chef te halen, en de slag van Chattanooga wordt geleverd; bloedig
als alle Amerikaansche veldslagen, waar men in een boschrijk land,
dat weinig geschikt is voor het gebruik van artillerie, strijdt met
het geweer en den vijand in zijne onmiddellijke nabijheid heeft. Deze
verschrikkelijke fusillades worden onbepaald verlengd, want de doo-
den en gewonden vallen, zonder dat iemand anders dan hun naaste
buurman dat merkt; het moreel van den troep wordt niet door het
aanschouwen van groote verliezen geschokt, en chefs en soldaten ken
nen eerst den volgenden dag den omvang van die verliezen. Hier
echter begreep Sherman dat zij groot moesten zijn, te rekenen naar
het aantal generaals en kolonels, waarvan men hem de verwonding
of den dood had bericht. Grant had hem opgedragen, den vijand in
de flank aan te vallen, om deze te verplichten het centrum te ont-
blootenwaartegen Grant vervolgens beslissend zoude optreden. De
tijd, gedurende welke men Sherman al het gewicht van den strijd
liet dragen, viel hem lang; doch ook hier, evenals altijd, had Grant
gerekend op zijne zelfverloochening, en ook thans deed de overwin
ning alles vergeten, en beloonde deze de beide aanvoerders, die zoo
geheel op elkander vertrouwden.
Na den slag droeg Grant aan Sherman de taak op, Burnside te
ontzetten. Het was op het einde van November; het vroor. Om
sneller te kunnen marcheeren, werd alle bagage achtergelaten en van
af den aanvoerder, die steeds het voorbeeld gaf, tot aan den jongsten
soldaathad ieder slechts een kapotjas of een sprei medegenomen.
In de laatste dagen had ieder slechts geleefd van hetgeen men langs
den weg opraapte, of vond in de door den vijand verlaten bivakken.
Indien ooit troepen behoefte hadden aan rust, waren het wel deze;
doch men moest zijne kameraden, een klein leger, van hongersnood
bevrijden. Sherman en zijne soldaten vertrokken dus vrolijk en wel
gemoed, en Burnside werd verlost.
Dergelijke diensten konden niet zonder belooning blijven; het con-