392
nooten, later mijne tegenstanders geworden, wien dit artikel in han
den zou kunnen vallen. Zij zullen begrijpen waarom ik tot heden
gezwegen heb, en mij niet beschuldigen van partijdigheid, want het
zou van hunne zijde verwaten zijn te gelooven, dat ik zoolang wrok
jegens hen heb blijven koesteren.
Om een volledigen arbeid over de geneeskundige diensten van het
leger gedurende den treurigen oorlog van 187071 te kunnen ver
richten kan ik geen beteren gids kiezen dan het uitvoerige verslag,
onlangs door Dr. Chenu uitgegeven. Uit dit verslag, opgemaakt
door een man, wiens gezag in deze zaken door niemand betwist wordt,
zorgvuldig herzien en gezuiverd door allen, die er belang bij hadden
de waarheid niet van alle kanten te toonen zal ik met ruime
hand putten, het aanvullende met officiëele geschriften, gesproten
uit dezelfde bron, en met mijne eigene herinneringen.
Duidelijkheidshalve is het noodig het onderwerp in twee afge
scheidene deelen te splitsen.
Er zijn werkelijk bij de organisatie van de militaire heelkunde
twee zeer verschillende vraagstukken op te lossen.
Vooreerst heeft men de zorg, aan de gewonden te wijden op het
slagveld; vervolgens heeft men de zorg in het hospitaal; met andere
woorden: er zijn, wat men noemt, de beweeglijke ambulances en de
vaste ambulances. Zij loopen te veel uiteen door haren aard en
hare vereischten om ze te kunnen samensmelten en ze uit een zelfde
gezichtspunt te beoordeeleu. Ik hoop den lezer te bewijzen, dat
beide op betreurenswaardige wijze zijn georganiseerd geweest, en dat
zij grondige hervormingen vereischen om waarlijk nuttig te zijn.
De beweeglijke ambulances.
In den jongsten oorlog heeft zich een geheel nieuw feit voorge
daan: het burgerlijke element is bij de militaire heelkunde ingevoerd
geworden, en de bijzondere omstandigheden, waarin men verkeerde,
hebben het in staat gesteld, spoedig de overhand te nemen en de eer
ste rol te spelen. De geneeskundige dienst van het leger, zeer slecht
ingericht, gelijk men weet, en ten eenemale ontoereikende, was wel
dra beneden zijne taak; de noodzakelijkheid, nieuwe legers te schep
pen met dezelfde kaders, verplichtte het bestuur, een beroep te doen
op de burgerartsen, die zich in grooten getale aanboden, op de slag
velden en in de hospitalen het korps officieren van gezondheid ver-
