411
want noch de geneeskundige noch de sociologische vraagstukken zijn
meer of min behendig gegroepeerde rekenkunstige verbindingen. Het
vraagstuk der militaire hospitalen nu schijnt mij toe, op een slecht
terrein te zijn geplaatst geworden. Het denkbeeld zelf, dat het stel
sel der barakken heeft doen geboren worden, was uitmuntend; men
zocht de hygiënische omstandigheden te verbeteren en de gekwetsten
zooveel mooglijk in aanraking met de buitenlucht te brengen. Maar
langzamerhand is het denkbeeld zoo ontwikkeld, men heeft er zoo
veel gewicht aan toegekend, dat het alle andere bezorgdheid heeft
doen verdwijnen, en dat het bouwkundige vraagstuk, indien men zich
zoo mag uitdrukken, al de zuiver geneeskundige viaagstukken heeft
beheerscht.
Men lette niet meer op de gevolgde geneeskundige methodes en
heelkundige bewerkingen, men onderzocht niet het gestel der zieken,
meer o( min verzwakt door ontberingen en vermoeienissen noch den
aaid der meer of min bedenkelijke wonden naargelang van de door
de legers gebruikte vernielingstuigen men nam de cijfers in hun ge
heel en besloot, dat de sterfte in de ziekenloodsen geringer was dan
in de spijkervaste hospitalen. Dat is eene dwaling, die het van groot
gewicht is te doen uitkomen. De invloed van het gasthuisstelsel op
de vermindering der sterfte is slechts in het algemeen waar, en de
wetenschap vergenoegt zich niet met algemeenheden; in zijne juiste
uitdrukking is het eene onbekende grootheid, die men moet afzonde
ren, dat is: bestudeeren buiten alle omstandigheden, die de waarne
ming kunnen hinderen. Men zoude daartoe proeven moeten nemen
met hospitalen van verschillende soort, al de andere voorwaarden
(warmtegraad der omgeving, aard der wonden, wijze van behandeling
enz.) dezelfde blijvende, en eerst dan zouden de cijfers werkelijk
waarde hebben.
Zulk eene studie heeft men niet gemaakt, maar wij hebben waar
nemingen van een andere soort, die eenig licht op het vraagstuk
werpen. Onder de barakken van den Cuurs-la-Reine waren er vier,
die elk twintig bedden telden, en twee dubbele, van een verbeterd
model, met eene bijzondere luchtverversching, elk twee zalen voor
twintig bedden bevattende. De omstandigheden, op eene enkele na,
waren gelijk voor al de loodsen; de zware en de lichte wonden wa
ren er zeifs zoo gelijk mooglijk verdeeld; toch was de sterfte in de
verschillende zalen verre van gelijk daar zij in eenige' steeg tut 80
en 90 PCt- in andere daalde tut 5 pCt., met eene regelmatigheid,
IS*
