269
aanwezigheid van te weinig ballast in verband met eene vaste lig
ging van het schip, en den daardoor op de paarden uitgeoefenden
invloed kunnen aanwijzen. Over de transportschepen, waarop het
gros der bevolking uit dwangarbeiders bestond, wil ik liever het
stilzwijgen bewaren. De behandeling van deze, uit een moreel oog
punt wel is waar gedepraveerdemaar anders te velde zulke hoogst
nuttige en zeer dienstvaardige individuen laat aan boord van die
schepen in velerlei opzichten nog te wenschen over. Wanneer de
regeering hierin geene afdoende verbetering tracht te brengen, mis
kent ze hare roeping en plichten om ook over de pariah's der maat
schappij hare beschermende hand uit te strekken.
Hoe zal nu het oordeel luiden over het beleid der Intendance,
wanneer eenmaal eene onpartijdige geschiedenis van den Atjehschen
oorlog wordt opgeschreven? Werd niet al dadelijk, bij het begin
der tweede expeditie, het nadeel ondervonden van het te kleine aan
tal transportschepen Was niet door den benoemden tweeden be
velhebber dier expeditie, bij de organisatie van dezen veldtocht aan
het hoofd staande van het lureau voor de krijgstoerustingen op Su-
fnaira, het cijfer der transportvloot op circa tien schepen meer be
paald geworden dan door den minister van koloniënop advies van
den zich in Nederland bevindenden opperbevelhebber der expeditie
uit zuinigheidsoverwegingenwerd vastgesteld? En hadden de chefs
der intendance en der geneeskundige dienst, had ook de Indische
regeering, voorgelicht door den kommandant van het leger, die zich
in Indië levond, voor zulk eene beslissing moeten zwichten? Want
bewees de uitkomst niet, toen bij de verschijning in Indië van den
opperbevelhebber der expeditie en kort na het vertrek der expedi
tionaire macht van Java-met de Lumley Castle medegerekend
vier transportschepen meer werden ingehuurd dan aanvankelijk door
den minister van koloniën werd bepaald, dat, wederom, in Neder
land was misgetast geworden Door te groote menschenmassa op
en daardoor te kleine ruimte in de schepen, zijn vele klachten gere
zen over de transportvloot dier expeditie. Kort na hare aankomst
ter reede van Atjeh, kwam er gebrek aan drinkwateren moest de
equipage van eenige schepen het water gaan zoeken bij eene bron, op niet
verren afstand van het cholerahospitaal op Poeloe Nasi. Onze to
tale onbekendheid met Atjeh en ook met dat eiland moge tot ver
schooning strekkendat niet zoo spoedig op eene andere plaats drink
water werd gevonden. Goede raad was duur, en als dat water en
