vernement. Maar daarvoor is in de allereerste plaats tijd noodig
en liet nakomen der verplichtingen van eene Intendance in vredes
tijd. Wat eigenlijk Intendance is, schijnt men in Indië nog niet
te weten. Van verzamelen van statistische gegevens en bestudeering
der hulpbronnen des lands is dan ook geene sprake. Eu wanneer
nu daarbij aan een korps, dat zich //Intendance" noemt, om rede
nen welke soms zwaar moeten wegen, niet eens tijd gegund wordt,
eene expeditie goed te helpen organiseerenzal het gouvernement
natuurlijk duur moeten betalen. Met geld en goeden wil kan ech
ter nog veel gedaan worden.
Is er geld in overvloed, zooals meer dan eens bewezen werd,
dan voldoet de regeering niet aan hare roeping door met misken
ning van wetenschappelijke regelen, hare dienaren, uit' zuinigheids
overwegingen eene der eerste voorwaarden bij de verpleging van
eene legermacht te onthouden. Ik kom hier terug op de overvulde
transportschepen der tweede Atjehsche expeditie; op het slechte lo
giesdat onze naar het oorlogsterrein overgevoerde militairen heb
ben gehad. //Tien transportschepen minder," besliste de minister
van koloniën, op advies van den opperbevelhebber der expeditie,
die zich in Nederland bevond. De eischen van den Indischen leger-
kommaudant, den persoon, dié geacht moest worden, beter dan twee
eerstgenoemde staatsdienaren met den bestaanden toestand van Indië
bekend te zijn, werden, eenvoudig weg, //exorbitant" genoemd. Na
tuurlijk, men zag weer bij een liberaal kabinet tegen de uitgaven
voor het leger op, en hiervoor moesten de eerste beginselen der
gezondheidsleer met voeten getreden worden, om ten slotte zij
het ook slechts stilzwijgend te erkennen, dat men toch gefaald
had. Vooreerst werd door de regeling van de uitzending naar In-
die der zoogenaamde ministerieele transportschepen indirekt niets
bezuinigden ten andere erkende de opperbevelhebber der tweede
Atjehsche expeditie zijn ongelijk door1° kort voor en na het ver
trek der expeditie meer transportschepen te doen inhuren, en 2° met
ongeveer l/3 gedeelte zijner strijdkrachten vooreerst te Padang in
tact te laten en de daarvoor bestemde transportvaartuigen ter dien
ste van de overige troepen te bezigen. Wat de gevolgen van de
overvulde schepen en het slechte logies zijn geweest, waag ik met
te beslissen. Ik zal niet zeggen, dat we daaraan de cholera te wij
ten hebben, welke thans nog in Atjeh heerscht, want die gevreesde
ziekte werd door de expeditionaire macht als het ware van Java
286