295
aldus te gevaarlijk was geworden; op zijn beurt trachtte hij hem tot
eigen voordeel te verkleinen, en die vrede, dien men aanhoudend
najaagde zonder hem ooit te kunnen bereiken, had slechts een oo-
genblik geheerscht om plaats te maken voor nieuwe vijandelijke in
vallen en nieuwe veldslagen. Toch had deze opvatting groote voor-
deelen, zij was een werkelijke en ernstige vooruitgang in vergelij
king met den ouden loop van zaken. Yroeger was, gelijk men
weet, alles overgeleverd aan het toeval, aan individueele luimen,
men vocht, omdat men het voor zijn eigen belangen nuttig vond
te vechten, men verontrustte zich in 't allerminst niet over hetgeen
de naburen zouden doen of worden als eens de strijd geëindigd was
Zooveel Staten, zooveel bijzondere belangen; het algemeeue, het Eu-
ropeesche belang bestond niet. Het denkbeeld van evenwicht was
het eerste algemeene denkbeeld en de eerste wijding van het bestaan
van een hooger belang, die in de politieke wanorde van dien tijd
werden ingevoerd. Er zijn twee eeuwen van soms vreeselijke be
proevingen een eindelooze reeks van verdrageneven snel verscheurd
als gesloten, noodig geweest om een beginsel te vinden, dat met
voordeel de bovennatuurkundige of buitenissige leer van den West-
faalschen vrede kon vervangen.
Het traktaat van Parijs (1856), het laatste bedrijf der theorie van
het politiek evenwicht, was pas gesloten geworden; voor de tiende
maal was Europa nvoor goed."''' op duurzame grondslagen gevestigd
geworden, toen een nieuwe oorlog uitbrak. De staatslieden die, sinds
lang, de omstandigheden niet meer besturen en er zich door laten
voortstuwen, vermoedden niet, dat zij een nieuw tijdvak inwijdden,
een nieuw internationaal stelsel, geheel verschillende van dat, het
welk voor de laatste maal onder de vernielde muren van Sebastopol
gezegevierd had. Wat gingen de soldaten van het keizerlijke leger
in Italië doen F Gingen zij nog eens beproeven de door de neder
laag van een geducht geworden vijand verstoorde orde te herstellen F
In het geheel niet. Het evenwicht was nergens verbroken gewor
den, niets was veranderd sinds het Congres van 1856; Oostenrijk
had geene nieuwe macht verworven, Erankrijk vond geen nieuwe
stof voor vrees of ontevredenheid. Het was niet meer in naam van het
verontruste, angstige Europa, het was in naam van een nieuw be
ginsel, dat men hulp kwam bieden aan de vrijmaking van een ver
deeld en onderdrukt volk. Lombardije, dat is te zeggen gewesten
met Italiaansche taal, aan Italië; Nizza en Savoye, dat is te zeggen
