298
tenrijk en Turkije. Saarngesteld uit ongelijkslachtige, slecht aan-
eengevoegde bestanddeelenuit elkander vijandige volkendie met
geweld in een kunstmatige lijst zijn geplaatst, hebben deze twee mo
narchieën niets van hetgeen noodig is om weerstand te bieden aan
de nieuwe aandriftdie het beginsel der nationaliteiten aan de ge
beurtenissen geeft. Zij verkeeren ten aanzien van dit beginsel in
een hoogst onzeker evenwicht; dit maakt het gevaar van haren toe
stand uit, en dit maakt ook, door den terugslag, het voor geheel
Europa dreigend karakter van het Oostersche vraagstuk uit. Im
mers, zoo Turkije verdween en zoo ziju brokken, aangetrokken
door de rasverwantschapGriekenlandServië en Rusland volgden
wat zou er van Oostenrijk worden? Het zou bestemd zijn even
eens zijn ongelijkslachtige bestanddeelen af te staan aan Italië, aan
Duitschland, aan Rusland een aanmerkelijke verschuiving van
grondgebied, die, wat men ook doe, de economische belangen van
alle landen geweldig zou schokken.
Wel is waar is het onderscheid tusscheu Turkije en Oostenrijk
groot. Het eerste is slechts aan Europa gehecht door geheel fictieve
bandenhet heeft er noch de zedennoch de overleveringennoch
de belangen mede gemeenhet behoort door zijn verleden en door
zijn verstandelijke en zedelijke ontwikkeling tot het Aziatische vas
teland. De Koran mogen boven of beneden het Evangelie staanhet
Turksche regeerstelsel moge in overeenstemming of in strijd zijn
met de vrijzinnige begrippen, de tusscheukomst van de nwaarbor-
gendëMogendheden moge nadeelig of voordeelig voor het Oosten
geweest zijn het is niettemin zeker, dat Turkije altijd buiten de
politieke beweging van het Westen gebleven is en dat het er zich
nooit mede bemoeid heeft dan door brutale vijandelijke invallen. Ik
heb hier niet te kiezen tusschen de stelling van den weldadigen in
vloed van deD Islam, die de heer Mismer volhoudt, en de tegen
overgestelde meening, die de beroemde orientalist Vambéry aan
kleeft het is mij genoeg te herinnerendat al de vorderingenvol
bracht in de wetenschappen, de kunsten en de letteren, aan de
Arabieren behooren, niet aan de Turken. Turkije heeft, als poli
tieke macht, niets tot onze beschaving bijgebracht.
Oostenrijk heeft een geheel andere geschiedenis. Het heeft niet
alleen de Europeesche beweging gevolgd, het heeft er gedurende vele
eeuwen een overwegende rol in gespeeld; het is een onmisbaar be
standdeel der politieke kaart van Europa geweest en het is dit nog.
