299
Zonder te spreken van zijn aanzienlijk bevolkingscijfer, van zijn tal
rijk leger, van zijn werkzaamheid op het gebied van nijverheid en
handel, is het duidelijk, dat het tegenwoordige Oostenrijk nog een
politieken samenhang vertoont, voldoende om elke onmiddellijke
poging tot losscheuring van eenig lid te tarten. Maar de logika
der gebeurtenissen is sterker dan de best ingerichte legers, dan de
best opgestelde grondwetten, en die logika voert Oostenrijk naar
zijn val, gelijk zij Turkije voert naar zijn ondergang. Zoo het waar
is, dat de ongelijkslachtige volken, die het Oostenrijksch-Hougaarsche
keizerrijk uitmaken, hun onafhankelijkheid najagen (en wie zou er
aan kunnen twijfelen na de gebeurtenissen, die wij sinds 1848 heb
ben bijgewoond?), is het zeker, dat Magyaren en Polen, Czechen
en Kroaten eindigen zullen met zich op zekeren dag vrij te maken
(met hun eigen hulpmiddelen of met de hulp van eenigen nabuur)
van de gemeenschappelijke voogdij, en wat zal er dan overblijven?
Het eigenlijk gezegde Oostenrijk, dat zich zal voegen bij het Duitsche
Vaderland
Het Oostersche vraagstukbeschouwd in zijn groote algemeenheid,
in zijn heden en zijn verleden, bestaat dus uit twee termen, ver
schillende door hun belangrijkheid, maar nauw aan elkander verbon
den door hunnen aardhet Turksche vraagstuk en het Oostenrijksche
vraagstuk. Deze twee termen hangen van elkander af en maken
deel uit van een zelfde vergelijking; het bestaan van Oostenrijk is
een bescherming voor Turkije, de handhaving van de Turksche on
deelbaarheid is een veiligheid voor Oostenrijk. Zie, daarom werken
de staatslieden te Weeneti om alle Europeesche tusschenkomst ter
zijde te stellen.
Zoo men op het domein van de zuiver logische, absolute oplos
singen wilde blijven, zou men op een algemeene manier kunnen
zeggen, dat, zoolang de Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie zijn
zal wat zij is, Turkije niet van de kaart van Europa zal verdwijnen
het zal in aanzien kunnen verminderd, het zal bedwongen kunnen
worden, het zal niet verbrokkeld worden. Maar in de staatkunde
deugen deze soorten van oplossingen niets; de gebeurtenissen zijn
te ingewikkeld en de voorwaarden te beweeglijk om slechts een en
kelen afloop te gedoogen. Hier zijn vele uitgangen mooglijk. Oos
tenrijk, den misslag herhalende, door het Gouvernement van Na
poleon III begaan in 1866, zal, op de eene of andere wijze, een recht-
stieeksche werking op Turkije laten uitoefenen of zal er zich zelfs
