301
is, gelijk Turkijebestemd, in een meer of min verwijderde toekomst
te worden opgelost.
Maar noch Turkije noch Oostenrijk zullen van de kaart van Eu
ropa verdwijnen zonder tegenstand eu zonder strijd; het komt er
dus op aan en dit is een gewichtig bestanddeel van het vraag
stuk zooveel mooglijk de gunstige kansen van deze twee landen
te berekenen.
Tk heb mij hier slechts onledig te houden met Turkije; alleen
Turkije is nu in het spel, alleen Turkije wordt onmiddellijk be
dreigd van binnen en van buiten. Welnu, men moet het bekennen,
alles spant tegen Turkije te zamenzijn inwendige toestand is be
treurenswaard, of juister gesproken, het heeft geen inwendigen toe
stand daar is sinds lang slechts regeeringloosheid op het gebied van
den geest, van de staatkunde, van de geldmiddelen. De Christenen
in de Europeesche gewesten, die twee derden van de bevolking uit
maken, zijn, zonder onderscheid van sekten, niet alleen onverschil
lig of vijandig gezind, maar ten toppunt van verbolgenheid; het
geld ontbreekt ten eenemale, staatslieden worden er niet gevonden,
er is volslagen gemis van onderwijs. Om deze onontbeerlijke be-
standdeelen te vervangen is er wel is waar een betrekkelijk aanzien
lijk en gehard leger, er is een nieuwe grondwet in 120 of 130 ar
tikelen, er is eindelijk een godsdienstige dweepzucht, even mach
tig als -in den schoonen tijd der Muzulmansche veroveringen, maar
dat zijn zeer ontoereikende vergoedingen. Sterk en degelijk was
cok het leger, dat in 1329 Varna en Silistria verdedigde, de ne
derlaag bi] Koeleftsja leed en met twee ongedeerd gebleven armee
korpsen zich overgaf aan de door vermoeienis en ziekten uitgeputte
twintigduizend Russendie ouder de muren van Andrinopolis gele
gerd waren.
(Te lezen het merkwaardige, leerrijke boek: Campagne de Russie
dans la Turquie dEurope, en 1828 et 1829, par le colonel ba
ron de Moltke, traduit par Demmler. Paris, Reinwadd).
Behendig en kunstig waren ook de tallooze grondwetten, die sinds
het begin dezer eeuw door de verschillende landen van Europa zijn
ineengezet gewordenzij hebben nooit de staatsgrepen noch de om
wentelingen belet. Groot, hevig was ook de godsdienstige harts
tocht, die bij Lepanto en Navariuo zich te morsel liet slaan door de
vereenigde strijdkrachten van het Westen.
Ik weet niet, wat de werkelijke sterkte van de Turksche strijd-