312
Men heeft zich tot heden slechts voorgesteldde aan het projektiel
eigene snelheid op verschillende afstanden van het stuk te schatten.
Hutton maakte gebruik van den balistischen slinger. Het projek
tiel verdrinkt te midden van een kneedbare massa, besloten in een
weerstandbiedend vatdat opgehangen is aan het uiteinde eener lange
stang, die zich om een vaste as beweegt. De waarneming van den
door het vat beschreven hoek geeft, met behulp van een eenvoudige
becijfering, de snelheid van het voortgeworpen lichaam aan.
Mattei komt tot dezelfde bepaling, maar door een andere werk
wijze. Men kent den toer, waarin de kunstrijders zich oefenen en die
bestaat in het springen door een papieren schijf, die boven hun
hoofd wordt gehouden. Mattei gebruikt een trom in plaats van een
schijf, dat is te zeggen, dat er achtereenvolgens twee schijven te
doorboren zijn; zij zijn gescheiden door een afstand van een meter,
bij voorbeeld. Daar de baan van het projektiel niet waterpas is,
bevinden de twee geboorde openingen zich tegenover elkander ineen
schuinen stand, en een rechtstreeksche meting geeft een waarde aan
van de snelheid gedurende de bijna oneindig kleine tijdsruimte,
waarin de trom doorloopen werd.
Men moet vervolgens de hulpmiddelen vermeldendie de elektriciteit
bij het bestudeeren van deze verschijnselen aan de 'hand heeft gedaan.
Wheatstone heeft het eerst de volgende methode bedacht:
Het projektiel geeft zelf, tussehen de twee nabij zijnde standen,
voor welke men de snelheid gelijk of eenvormig onderstelt, de maat
aan van de tijdsruimte, overeenkomende met den duur van den over
tocht. Te dien einde worden twee draden gespannen in de richting
van het bewogen lichaam; zij worden achtereenvolgens doorgesneden
en zijn in verband met twee tellers of meters compteursof dra
vers (trotteuses)die een eenvormige of gelijke beweging volgen;
het tijdsverloop wordt op de platen gemeten door den achtereenvol-
oeuden en automatischen of zelfwerkenden stilstand der twee naalden
of wijzers. Wheatstone heeft alzoo in eens het ware gebruik van de
elektriciteit aangewezendit bestaat hierindat men mecanismen
bestuurd door een andere kracht (zwaartekracht, veerkracht, enz.) in
beweging stelt of oogenblikkelijk doet stil houden. Het is gelijk
de verrichting van de zenuw, die de spier ra het menschehjk li
chaam beheerscht.
jSTa Wheatstone komt een reeks proeven, afgeleid uit hetzelfde be
ginsel: het wit van twee nabijzijnde draden gesneden door den ko-