95
schatten voor godsdienstige doeleinden als Turkije. De
heer Ubicini en anderen verklarendat twee derden der
landerijen in het Ilijk aan de moskeeën behooren, cn
deze goederen worden steeds vermeerderd door de ge
woonte, privaat-eigendom als Vakoef te plaatsen in handen
van deze stichtingen.
De moskeeën zijn rijk, want zij moeten een zeergroot
aandeel in de opbrengst der landen ontvangen en om
redenen van staatkunde zoowel als van godsdienst, is
het blijkbaar haar belang, zware offers te brengen bij
een' oorlog, die haren eigendom en zelfs haar bestaan
zou vernietigen, als hij den heerschenden godsdienst
en de wetten het onderste boven keerde. "Wij gelooven
zelfs, dat deze schenkingen onderworpen zijn aan de voor
waarde, dat zij in een Heiligen Oorlog worden aangewend
voor landsverdediging, en dit feit zou de buitengewone
hulpmiddelen verklarendie de Porte soms heeft weten
le verkrijgen, als zij tot volslagen uitputting scheen ge
bracht. Maar de waarheid gebiedt te erkennen, dat Rus
land een gelijke hulpbron heeft. Zijn kloosters zijn bui
tengewoon rijk en hun eigendom zou wel eens kunnen
worden bestemd voor het stichtelijk schouwspel van een
worsteling op leven en dood tusschen twee groote gods
diensten.
Rusland mag zich in elk geval wel bedenken. De
Turken mogen slecht besturen, maar zij zijn een trotsch,
krijgslustig volk, en er is niets in hun geschiedenis 0111
het geloof te rechtvaardigen, dat zij zich zonder tegen
stand aan een inval zullen onderwerpen. Mahmoed wei
gerde, na Havarino en op het laagste peil vau ramp
spoed, zich te onderwerpen aan het vereenigde Enge
land, Frankrijk en Rusland, ofschoon hij den vrede had
kunnen koopen door de onafhanklijkheid van Griekenland,
die onvermijdelijk was, te erkennen. Toen in October
