108
worden zij niet meer nageleefd. Dat is het oude gebruik
en dus het tegenwoordige gebruik. De gevolgtrekking
is, dat men sterk moet zijn of het moet worden, en
dat beteekent niet alleendat men zich voorzien moet
van een goed leger onder goede generaals; want het mi
litaire instrument is slechts één orgaan in een levend
wezenen het geheele lichaam moet krachtiggezond
goed gestemd wezen, in staat lang te strijden zonder
te verzwakken, door al zijn spieren goed te gebruiken en
goed te besturen.
Met andere woorden: de hoofdzaak voor een staat is
een aan tucht gewondgehoorzaam, vertrouwendtrouw
volk te hebben, onder kundige, voor de goede zaak be
zielde hoofden, die bekwaam zijn om van verre te zien
en de toekomst voor te bereiden. Elke zwakheidon
wetendheid of gebrek aan vooruitziendheid wordt geboet
daarin bestaat de eenige bekrachtiging van het volken
recht. Als een staat misbruik maakt van zijn tijdelijke
krachtzaait hij niet alleen kiemen van haat om zich
maar ook kiemen van wedergeboorte, en door het lijden,
dat hij oplegtdoet hij geestkracht ontwakenwaarvan
hij later het slachtoffer zal zijn. Onze schrijvers hebben
uitvoerig en fijn deze berechting van politieke misslagen
doen uitkomen. Zij, leerlingen van Montesquieu, bepalen
er zich toe de dingen bloot te leggen, die bestaan en
zooals zij bestaan; maar de dingen hebben nabij of ver
liggende gevolgen, en deze gevolgen, goed uiteen ge
houden, zijn de wijsbegeerte der geschiedenis en tevens
de beginselen van liet volkenrecht."
R.
