76
slecht ingericht, niet vooruitstrevend, grillig en armoedig;
als het aangevallen wordt door vreemde vijanden of bin-
nenlandsche opstanden, wordt het wreed. Maar het is
een dwaling te onderstellendat het onderdrukkend of
onverdraagzaam isgelijk die onbeperkte gouvernementen
in Europadie hun onderdanen besturen met een almach
tige politie en eenvormigheid van geloof. Het laat iedere
sekteGriekenJodenBulgaren Armeniërs en Room-
schen, haar eigen zaken regelen. Het moedigt meer dan
eenige Europeesche vastelandsstaat groote vrijheid van
handel aan, een feit, dat in den jongsten tijd te veel door
de Engelschen vergeten werd; maar niets is zekerder
dan datwaar ook Rusland grondgebied ingelijfd heeft,
hetzij in den Ivaukasushetzij in Midden-Azië, de vreemde
handel en inzonderheid de Engelsche handel uitgesloten
en uitgeroeid is geworden 1Het gouvernement van
Turkije heeftzeggen wijde gebreken van een Aziatisch
gouvernement, maar er zijn vele slechtere Aziatische gou
vernementen. Dat van Perzië is oneindig slechter; zelfs
in Indië, onder Britsche bescherming, zijn inlaudsche
staten geweest, even streng te veroordeelen als Turkije.
Somtijdsgelijk in Oudezijn de misbruiken zoo groot
geweest, dat Engeland zich gerechtigd heeft beschouwd
den staat te doen verdwijnen, maar juist deze handeling
is door velen gegispt geworden en zal, durven wij zeggen,
niet spoedig worden herhaald.
Het schijnt ons een hyperbolische bewering toe, dat
Engeland verantwoordelijk is voor daden van wanbeheer
in Turkijeals het zich niet verantwoordelijk stelt en dit
niet kan doen voor daden van wanbeheer in de inland-
sche staten van Indië. Maar de bijzondere moeilijkheid
(j) Men ziet, de edele Whig wordt gedreven door Engeland's belang,
niet door recht. P