19
Franschen maarschalk de Cossé en evenals zijne voornaamste aanhanger^
onthoofd. Anthonie de Lalaing, graaf van Hoogstraten, vermeesterde
Gravesloeg het beleg voor Roermondmaar werd door de Spanjaarden
teruggejaagd, daarna bij Daelhem tusschen Maastricht en Luik vol
komen geslagen (25 April 1568).
Graaf Lodewijk voerde als wapenleuzen voor dezen veldtocht in zijne
vaandels nunc aut nunquam" d. i. nu of nooit en „recuperare aut mori"
d. i. herwinnen of stervenhij verzamelde de zijnen bij Emden. Hij be
machtigde het huis de Wedde, daarna Appingedam, versloeg Jan de
Ligne graaf van Aremberg bij Heiligerlee (23 Mei)en verloor zijn
broeder Adolf: den eersten Nassauer, die het leven voor het heil van
Nederland liet. Ook 'skonings stadhouder Aremberg sneuvelde bij Hei
ligerlee (1).
Graaf Lodewijk sloeg met 7000 man het beleg voor Groningen, doch
moest bij den aantocht van Alva met 20000 strijders opbreken; hij
leed bij Jemmingen, deels door muiterij van zijn krijgsvolk wegens
achterstallige soldij, een bloedige nederlaag (21 Juli 1568). Alva trok
weer zuidwaarts en legerde te Haren bij Maastricht. Het overschot
der troepen van Lodewijk trok naar Trier, waar Oranje zijn krijgs
macht verzamelde, doch door geldgebrek verhinderd werd zijne troe
pen in het veld te brengen. Deze bestonden uit omstreeks 14000 voet
knechten, 7000 ruiters en 20 stukken geschut. Op sommige zijner
oranje-, wit- en blauw gekleurde vaandels de oorsprong der Neder-
landsche vlag las men de woorden: „pro lege, rege et grege" d. i.
voor de wet, den koning en het volk.
Na eenige schijnbewegingen ten oosten van de Maasten einde de
Spanjaarden in het onzekere te laten omtrent zijn eigenlijke ontwerp,
ging de Prins den 7den October 1568 te Stockheim tusschen Maas
tricht en Maaseijk over de Maas. Doch Alva bleef achter zijne ver
schansingen, waar Oranje 't niet waagde hem aan te tasten, en nood
zaakte den Prins bij gebrek aan leeftocht herhaaldelijk van stelling te
veranderen, tót de vroeg invallende winter dezen dwong naar Frankrijk
te trekken, waar hij bij Straatsburg uit geldgebrek het gros van zijn
leger moest afdanken (December 1568). Met slechts 1200 ruiters ver-
eenigde Oranje zich met het leger der hugenoten onder Colignt en keerde
naar Duitschland terug. Zijne broeders Lodewijk en Hendrik zetten
den oorlog in Frankrijk voort.
Zoo waren de eerste pogingen om Nederland van het Spaansche juk te
verlossen op alle punten mislukt. Zegepralend trok Alva Brussel binnen
(1) Tome III van mr. Groen van Prinsteiier's (Archives delaMaison d'Orange Nassau" bevat
de (Mémoires du comte Louis de Nassau relatif 4 l'expédition de Groningue" (page 227), met de
namen van de kapiteins en de kleuren hunner vaandels (page 230). Zie Aanteekening N°. 1.
