182
zelfden uitgever een ander uit het Duitsch vertaald werk, „De Conste
„van Busschiete: dat is Een eyghen verklaringhe van de saken die een
„Conestabelsoo te water als te lande, sonderlinghe van noode zijn te
„wezen deur Fransoys Joachim Brechtel Met noch een ge-
„trouw onderwijs van menigerhande „Vyerwercken Beschreven deur
„Jan Schmidtlap van Schorndorp".
Bij vervoer van het leger over land traden de werkzaamheden van den
commies der tochtpaarden en van den wagenmeester op den voorgrond.
De vereischte paarden bleven particulier eigendom; zij stonden over
eenkomstig contract ter beschikking van den Staat en waren als her-
kenningsteeken op de dij gebrand met een kanonop gelijke wijze werden
driespannige wagens tot vervoer van materieel en personeel ter beschik
king gesteld (1). De verzameling te bestemder plaatse van paarden en
wagens geschiedde door tijdelijk aangestelde conducteurs; dezen, de com
mies der tochtpaarden en de wagenmeester, moesten goed bereden en
van een paar pistolen voorzien zijn; bovendien deed bij elke afdeeling
een der conducteurs dienst als trompetter. Allen te samen vormden zoo
noodig een compagnie te paard (2).
In 1605 waren opgeroepen voor 12 halve kanons (8), met inbegrip der
wagens voor den generaal, de edellieden van het geschut, kanonniers,
timmerlieden en matrozen127 wagens;
voor den commies van de munitie met trein, waarbij
de pionierscontrolleurs en conducteurs van de werken, enz.
118
voor den commies der vivres, met conducteurs
de vivres
200(4)
tot vervoer van het bier
120
voor Prins Maurits
60
Graaf Willem Lodewijk van Nassau
30
Graaf Hendrik Frederik van Nassau
14
den sergeant-majoor-generaal
3
superintendent van den krijgsraad
2
Gedeputeerden van de Heeren Staten
den kwartiermeester-generaal
1 wagen;
provoost-generaal
3 wagens
chirurgijn
3
pagador (5)
2
flskaal en zijn griffier
2
2
5
(1) Aan de vordering van de wagens is „noyt foute aon bevonden, want de Heeren
„Staeten conden alsmen plagh de wagens te beschrijven in plaetse van een wel tien becomen
„hebben".
(2) Zie bladzijde 176.
(3) Bij vervoer te land waren de stukhen steeds met scherp geladen.
(1) Zie Aanteekening N°. 80.
(5) „Pagador" commies van den ontvanger-generaal, belast met de verstrekking van
gelden.
