38
om, zoowel voetvolk als ruiterij „in verscheyden slachordren (te) stellen,
„keeren, wenden, swencken, breecken ende maecken, bijeenvougenende
„separeren, om tvolck te wennen heure fylen („files") ende gelederen te
„houden ende om tbreeckenveranderen ofte swencken van de slachordre
„wille die niet te veriaeten ofte haer daerinne niet te confunderen,
„welcke exercitie in tijden van noot seer dienstelijck soude konnen
„wesen" (1). Ook werden oefeningen gehouden met twee partijen tegen
elkander, zoodat de verschillende wapens aan samenwerking en onder
linge ondersteuning gewend raakten. Door proeven met groote schilden
of targes, op last van den Prins gemaakt naar oud-Romeinsch model,
vond het denkbeeld ingang om met de targe-dragers verder alleen
gewapend met een rapier een gesloten afdeeling piekeniers uit
elkaar te slaan; het wapen werd echter niet algemeen ingevoerd en
alleen bij 's prinsen lijfwacht te voet in gebruik genomen (2). Bij
terugkeer in de garnizoenen hielden de oefeningen niet op: met den
winterslaap was het voorloopig uit. De prins verlangde, dat ook ge
durende den geheelen winter de troepen onderricht zouden ontvangen
in de „Chryghsoeffeninge", in weerwil van tegenstand en bespotting
van velen. Met het algemeen toezicht hierover werd belast de ser-
geant-majoor-generaal van het leger jhr. Pieteb van Sedlnitzky; onder
hemde sergeant-majoors Feanqois de Beuges van het regiment van
wijlen graaf Filips van Nassau, Johan Bbant van het Utrechtsche
en Filips van Meelijn van het Noord-Hollandsche regiment (3). Tevens
werden maatregelen getroffen tot verstrekking van buskruit bij de oefe
ningen (4).
Het spreekt van zelf hoe dit alles tevens diende tot bevordering eener
goede krijgstucht. Jammer genoeg leed deze steeds door ongeregelde of
onvoldoende betaling (-5). De ongunstige staat der financiën veroorzaakte
(1) Zie „Cort ende eenvoudich onderwijs vant' maken ende stellen der huydendaechsche
„ghebruyckelyckste slachordens ofte Battallions mitsgaders eenighe vermakelijke formen
„ende curleuse question derselver materie". („Militaire afbeeldingenenz." Handschrift op
de Bibliotheek Dept. van Oorlog, Cat. N°. IA V50, 3de gedeelte) waarschijnlijk opgemaakt
door Simon Stevin. Op bladz. 4 wordt eene verklaring gegeven van het woord „Esquadre"
„De Esquadres ofte bij den Hoochduytsehen Botten genoemt dienen daer toe om dat men
„met deselve can marcheren in verscheyden formen ende marcherende of stillestaende de
„selve Kotten te samen voeghende soo besluyt men een viercant Battaillon."
(2) Afgebeeld in Adam van Beeen's „De Nassausche wapenhandelinge van schilt, spies,
„rapier ende targe 1618." Voor het maken van 25 targes, „naer de patronen van wegen
„Sijn Exellentie", ontving Jacob Dikcksz. per stuk 10 (Ees. H. 31 Januari 1596).
(3) Ees. E. v. St. 18 November 1595. Behalve vergoeding van reiskosten werd voor ver
blijf buiten de standplaats toegestaan 3 daags aan den vrijheer van Sedlnitzky en 30
stuivers aan eiken sergeant-majoor.
(4) Ees. E. v. St. 20 November en 20 December 1595. Ees. H. 6 Januari 1596.
(5) „In dese maent van November dede de ruyteren vuyte garnisoenen van Gelderlant,
„Zutphen ende Overijssel verscheyden innetochten in de landen van Munster. Westfaelen,
„Keeckelijckhuysen ende Coelendaer se seer veel vee ende have plunderden tegen de
„placcaten vande landen, heur meest funderende op de onmogolijckheyt om te leven mits
