intusschen hadden de geruchten dienaangaande zoodanigen schrik verspreid,
dat de meeste boeren hunne contributiën of brandschattingen betaalden.
Gedurende den winter ontwierp Prins Maurits een plan tot vermeeste
ring van Wachtendonk, hetwelk den vijand de gemeenschap tusschen
Maas en Rijn verzekerde, bovendien een uitgangspunt voor strooptochten.
De onderneming werd toevertrouwd aan graaf Lodewijk Gunthek van
Nassau en den kolonel William Edmond van de Schotten met zeven
en een halve vaan en 800 man te voet. Op 23 Januari 1600 viel Wach
tendonk in Staatsche handen. Louis van de Kethulle, heer van Ry-
hoven, werd gouverneur. Men kon nu gemakkelijk contributiën heffen
op den anderen Maasoever (1).
Hoewel de vijand gedurende twee jaren een zeer talrijk leger onder
de wapenen had, deed het hem ten slotte alleen Rijnberk en het
fort St. Andries verwerven. Het eerst zou hij St. Andries verliezen
welk fort wegens zijne ligging en beteekenis door de Spanjaarden de
„Bril van Holland" werd genoemd. Ter gelegenheid, dat zich op het
fort commissarissen bevonden om de bezetting te monsteren, begon
deze te muiten (15 Februari), welk voorbeeld in het fort Crèvecoeur werd
gevolgd (17 Februari). Die van St. Andries kozen Anthonie de Sancy
tot electo, Andries Breder tot gouverneur en Gabriel de Nouelles
tot sergeant-majoor. Prins Maurits besloot van de omstandigheden ge
bruik te maken om beide forten te vermeesteren. Op 19 Maart werden
de daarvoor bestemde troepen, schepen en materieel te Dordrecht ver
zameld; meerdere vanen cavalerie ontvingen last om de bewegingen
des vijands op groote afstanden gade te slaan. Reeds op 24 Maart
viel Crèvecoeur in handen van den Prins. Van de voormalige bezetting
ging het vendel van het regiment Walen van Charles de Lalaing,
baron van Hachicourt, ter sterkte van 100 man, onder Jan Gilson
in Staatschen dienst over. Het andere vendel van het regiment Duit-
schers van graaf Christoffel van Embden verliep grootendeelsslechts
40 man gingen mede over en werden over verschillende compagnieën
verdeeld. Ieder man kreeg eene tegemoetkoming van twee maanden
soldij (2). Twee dagen na de overgave van Crèvecoeur verscheen de
Prins met zijn leger voor Sint-Andrieshetwelk zich hardnekkig ver
dedigde, op hoop van ontzet door don Louis de Velasco. Toen de be
legerden tot de overtuiging kwamen, dat zij het spel zouden verliezen,
werden den 8sten Mei de onderhandelingen geopend, die nog denzelfden
64
(1) Wachtendonk bevond zich sedert 24 December 1588 in het bezit der Spanjaarden. Tijdens
do vermeestering door de Staatschen was de vijandelijke ruiterij afwezig om in het Keulscho
te „moeskoppen". Het Staatsche voetvolk moest daartoe een arm van de Niers, bezet
met ijs, doorwaden. De wallen van het kasteel werden beklommen door afgezeten ruiters
van de vaan van Prins Maukits. In de stad vond men grooten buit, wijl de boeren
hunne beste goederen daar geborgen hadjden.
(2) Twee honderd man van de voortijdige bezetting togen naar Sint-Andries, tot welks
garnizoen zij behoorden.