127
bij de Spanjaarden in gebruik, en voorzag de medegevoerde wagens van
het Bourgondische kruiszoodat de colonne er uit zag als een Spaansch
convooi. In den nacht van 12 October kwam men ongemoeid tot vóór
de grachten van het kasteel, maar ook niet verder. De regeering in
den Haag ontving de tijding, dat de onderneming was „ontdeckt ende
„bij de schiltwacht gewaer geworden, niet deur eenich rumoer twelck
"bij de peerden soude sijn gemaeckt, ofte anderssints, maer deur dien,
"dat de locht soo sterreclaer wierdt dat de schiltwacht het volck inde
"grafte conde sien ende daerop begonste te schieten, daerover dat men
„sich hadde moeten retirerendoch sonder verlies van eenich volck (1).
Met andere woorden: een enkel door een schildwacht afgegeven schot,
veroorzaakte een paniek onder de soldatentegenover welke de bevel
hebbers machteloos stondeneven als graaf Hendrik van den Berg had
ondervonden bij Ede: tevens een bewijs, dat het gehalte der tioepen
in weerwil van de gehandhaafde strenge krijgstucht, te wenschen over
liet. Deerlijk griefde de mislukking Prins Maubits, wiens gezondheid
reeds lang kwijnde; stellig had hij op de verrassing van het door Alva
gestichte kasteel gerekend. Tegelijkertijd staken hevige stormen op, die
een aantal hutten omsloegendijken en bruggen beschadigdenzoodat
de Prins na een verblijf van 22 dagen te Made bevel gaf om de leger
plaats te verlaten, al het materieel wat niet meegevoerd kon worden,
in brand te steken. Een gedeelte van het leger, onder graaf Ernst
Casimir, werd ingescheept naar Rozendaal, het andere marcheerde onder
prins Hendrik Frederik naar Waalwijk. De aftocht wekte bewondering
bij vriend en vijandde laatste vond geen gelegenheid om de Staatschen te
verontrusten. De stelling bij Rozendaal werd in den rug gedekt door de
bezetting van Bergen-op-Zoom. Prins Hendrik Frederik was meer bij-
zoiider belast om tegen de met groot beleid door graaf Hendrik van
den Berg geregelde vijandelijke convooien op te treden (2).
Prins Maurits bleef nog eenigen tijd te Bergen-op-Zoomen keerde
den 18den November te 's-Gravenhage terug, doodziek en in de volle
overtuiging, dat Breda verloren was (3).
De troepen te velde leden groote ellende door het gure jaaigetijde,
de gebrekkige verpleging en de pest, welke uit het oosten ovei Duitsch-
land en langs den Rijn in het land was gekomen, rang noch leeftijd
ontzag; ook de graaf van Southampton bezweek aan de ziekte. Het
plan om het leger onder prins Hendrik Frederik van Waalwijk naar
Sprang te verplaatsen stuitte af op de noodzakelijkheid tot aanleg
van nieuwe retranchemententerwijl zelfs voor de meest diingende
uitgaven geld ontbrak. Men beknibbelde op alle posten. Bij de com-
(1) Res. S. G. 17 October 1624.
(2) Res. S. G. 18, 19 en 24 October; Lias loopende 1624, dd. 22 October.
(3) Res. S. G. 19 November 1624.
