55
graaf George Willem, nam Adam graaf van Schwartzenberg de betrek
king van Brandenburgsch stadhouder waar (1).
De militaire bezetting der erflanden verschafte aan de Republiek grooten
invloed in Duitschlandook elders voerde zij een krachtige staatkunde
dank zij het beleid en de bekwaamheid van Johan van Oldenbarnevelt,
'slands advocaat van Holland. Helaas! zou dit door zijn val niet lang
meer duren.
H. DE VAL VAN JOHAN YAN OLDENBARNEVELT.
De aanvankelijk tot de godgeleerden Jacobus Arminius, Pranciscus
Gomarus en hunne aanhangers beperkte godsdiensttwisten sloegen ten
slotte over op staatkundig gebied, samenvallende met den strijd over
de souvereiniteit der Staten-Generaal of wel van elk der zeven bondge-
nooten.
De meeste Staten-leden van Holland waren Arminiaansch of remons-
trantsch-gezind en verlangden geen bemoeiing van de kerk met den
staat. Op 5 Augustus .1617 was een resolutie aangenomenvolgens welke
zij 1°. het houden eener provinciale of nationale Synode tot beslechting
der kerkelijke geschillen weigerdenwanneer dit geschiedde met schennis
van de hoog- en gerechtigdheden van Holland2°. de steden machtigden
om krijgsvolk (waardgelders) in dienst te nemen tot afwering van dade
lijkheden tegen het gezag der overheden (2); 3°. alle bevelhebbers ver
maanden tot trouw en gehoorzaamheid aan de Staten of gecommitteerde
raden en stedelijke magistratenen hen bevalenop straffe van cas
satie alle dadelijkheden jegens het gezag dier overheden te beletten. Door
dit besluit, in de geschiedenis bekend onder den naam van „scherpe
resolutie", werd te tweeden male vooral op aandrang van Johan van
Oldenbarnevelt bij het krijgswezen ingegrepenreeds vroeger bij het sluiten
van het Bestand, nu door samenstelling eener afzonderlijke krijgsmacht
(waardgelders) naast de bestaande onder den kapitein-generaal, en vor
dering van een nieuwen eed overeenkomstig het derde punt der scherpe
resolutie. Hoogst onvoorzichtig was het doordrijven van den 70jarigen
lands-advocaat, welke daarmede de Unie in gevaar bracht, het land aan
godsdienst-oorlog blootstelde, de verwijdering tusschen hem en den
Prins grooter maakte dan ooit. Prins Maurits toch kon zich niet met
deze resolutie vereenigen, verklarende dat ze moest leiden tot vermin
dering van zijn gezag over het krijgsvolk. Van dit oogenblik dagteekent
de strijd eenerzijds tusschen het meerendeel der Hollandsche raden,
(1) Res. S. G. 26 Juni 1617, 27 Januari 1618. De nieuwe titularis was roomsch-katholiek
hetgeen in dien tijd wilde zeggen keizers- en Spaanschgezindde keurvorst kon door hem
echter op gemakkelijke wijze voeling houden met de keizerlijke party. Hij behoorde tot
hot geslacht Schwartzenberg—Hohenlansberg.
(2) Zie Aanteekening N°. 35.