104
zijne troepen verliepen (1). In 1639 deed de paltsgraaf pogingen om
het door Frankrijk onderhouden leger van den op 18 Juli overleden
hertog Bernard van Saksen-Weimar over te nemen' en reisde daartoe
door Frankrijk; hij werd op last van Richelieu gevangen gezet, zonder
dat de tusschenkomst der Republiek iets baatte (2).
De kapitein Louis de la Touche gezegd Hauterive ontdekte in April
een samenspanning om Maastricht in de macht des vijands te brengen,
zoodat vier burgers en vijf R. C. geestelijken gevat werden. Onder pro
test van den keurvorst van Keulen, die als bisschop van Luik, waar
onder Maastricht ressorteerdeen ingevolge de capitulatiën het proces door
een gemengde rechtbank wilde doen berechten, ook in weerwil van
Fransche tusschenkomst ten voordeele der geestelijken, erkenden de
Staten-Generaal slechts de bevoegdheid van den Staatschen krijgsraad;
het verraad betrof niet de beide souvereine partijen, doch uitsluitend
de Republiek en het Staatsche garnizoen. Betreffende de geestelijken
was uit het onderzoek gebleken, dat zij de leiders der samenspanning
waren, zoodat tegenover hen was opgetreden „niet met passie ofte haet
„tegens de religie, maer met alle redenen ende circumspectie". Aan
alle beschuldigden werd het doodvonnis voltrokken (3).
Tijdens het proces vestigde zich een Fransch korps onder Turenne
in de nabijheid van Maastricht om in het onzijdige, destijds Franschge-
zinde Luik troepen aan te werven. Hoewel zij brandschatten tot in de
meierij van 's-Hertogenboschoordeelden de Staten-Generaal het door
Turenne „voor goede prinse" verklaren der landen van Gulik en Keulen
nog bedenkelijker, omdat zulke bedrijven door hun bondgenoot als
verkrachting der neutraliteit konden worden opgevat. Zij verboden het
garnizoen van Maastricht om in de neutrale landen met de Franschen
uit „vangen ende spannen" te gaan (4).
Intusschen was men begonnen de treinen voor het veldleger bijeen te
brengen; de drie kapiteins der legerpleiten vaartuigen tot vervoer
(1) Res. S. G. S, 12 on 18 Maart, 8 tin 29 April, 10, 12, 18 on 19 Moi, 17 Juni, 21, 20
en 27 Juli, 18, 21 en 30 Augustus, 5, 6, 13, 22 on 21 September, 25 October, Res. R. v. St.
8, 13, 21, 28 en 29 April, 3 Juni, 27 Juli, 7 Augustus, 30 September, 6 October, Res. II.
20 en 22 Maart, 28 April 1638. De kolonel Ferentz bleef ruim een jaar in krijgsgevangen
schap bij de keizerlijken (ltes. R. v. St. 17 Januari 1010). Gallas was in 1589 te Maastricht
geboren; hij overleed op 25 April 1017.
(2) Secr. Ros. S. CL 21 November 1039.
(3) Res._S. G. 31 Maart, 7 en 12 April', 17 Mei, 10 en 19 Juni. De kapitein Hauterive
ontving 300 voor zijne ontdekking (Res. R. v. St. 3 December 1038)het gevoerde proces
is aanwezig in de Liassen van S. G. en R. v. St.; over de rekening van den provoost, zie
Res. R. v. St. 12 Januari 1010.
(1) Res. S. G. 8, 12, 13 en 16 April, 12 Mei, 27 Juni 1638; G. P. B. II 2365 dd. 27 Meien
10 Juni 1038 „ampliatie van 't placaet tegens het uytloopen van 't Krijghs-volokCL P. B. II
2309 dd. 19 November 1639 „acte, waarbij ordro gestelt wert jegens de foules van de Fransche
„Troepen ontrent Maestricht". Henry de la Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne
later beroemd als maarschalk van Frankrijk, broeder van den hertog van Bouillon, klein
zoon van prins Willem, was van 1033 (Res. It. v. St. 5 Januari) tot 1037 (Res. It. v. St. 11
November) kapitein cenor compagnie van liet Staatsche regiment Maisonneuve.
