134
gevraagde millioen voor de legerlasten. De brugmeester Gernau, wien
gelast was het bruggen-materieel op 20 Maart te Nijmegen te verzamelen
kon van het personeel te Dordrecht niets gedaan krijgen, tenzij vooraf
een achterstand van ruim 50.000 was afgedragen; om gelijke redenen
konden drie legerpleiten niet uit Rotterdam vertrekken. Na de benoe
ming van gedeputeerden te velde begaf prins Frederik Hendrik zich
den 26sten Mei naar Breda, verklarende deze plaats niet te zullen
verlatenalvorens van Holland een belofte tot prompte betaling was
verkregen (1).
Omstreeks dezen tijd had in Frankrijk een verandering in de regeering
plaats. Lodewijk XIII was den 13den Mei 1643 overledenhij had binnen
een jaar zijn moeder Maria de Medici, die op 3 Juli 1642 te Keulen
in ballingschap was gestorvenen den op 4 December overleden
staats-minister de Richelieu in den dood gevolgd, 's Konings zoon en
opvolger Lodewijk XIV kwam onder voogdij zijner moeder Anna van
Oostenrijk, die geheel aan den leiband liep van den kardinaal Jules
Mazarin. Over den overleden koning mochten de Franschen in Staat-
schen dienst „teijckenen van droeffheit" dragen, doch zonder toevoeging
aan hunne vaandels en sjerpen (2).
De Spaansche landvoogd der NederlandenFrancisco de Mello, hoopte
door een inval in Frankrijk uit de verwarring, aan den regeeringsovergang
verbonden, eenig voordeel te behalen, maar hij werd op 19 Mei bij
Rocroy door Lodewijk van Bourbon hertog van Enghienverslagen (3).
Deze overwinning verwekte groote vreugde in de Republiek, zoodat
algemeene belangstelling voor het veldleger ontstond en reeds op 25 Mei
alle daarvoor bestemde troepen bij de Voorn vereenigd waren. Opdat
„het Leger te meerder gespijst ende het Landt te beter gedient mach
„worden" werd aldaar vrijleger afgekondigdonder toezicht van Hendrik
van Eck, een der commissarissen-generaal der convooien en licenten,
ten einde beter dan het vorige jaar het ontduiken van 's lands „ge-
rechticheyt" tegen te gaan. Van reductie der compagnieën te velde was
intusschen, dank zij het achterwege blijven van afbetaling, niets ge
komen, met het gevolg, dat de kapiteins voortgingen met kwade prak
tijken (4).
Prins Frederik Hendrik had inmiddels Breda verlaten en leed te
Buren aan de „geluwe (geelzucht) als oranje ut geslagen". Een uit
Polen ontboden wonderdokter vermocht geen verbetering in den toestand
(1) Res. S. G. 20—22 Februari, 30 Maart, 8, 23 Mei, Res. R. v. St. 25, 27 Februari, 14 en
31 Maart 1643.
(2) Res. S. G. 29 Mei, 8 Juni 1643. Jules Mazarin, verfranschte naam voor Guilio
Mazarini, was in 1602 geboren en stierf in 1661.
(3) Tielemans Aquilius trad b(j het Fransche leger weder op als agent der Staten-Generaal
(Res. S. G. 30 Mei 1643).
(4) Res. S. G. 4, 6, 8, 11 Juni 1643.
