Vóór de ontvangst van dit bevel had C.-II L.K. nog niet de aanwijzingen van de
C.V. gezien, die op een mogelijke terugtocht betrekking hadden.
Ongeveer tegelijkertijd kwam de naar C.-IV Div. gezonden kapitein terug, die
mededeelde, dat C.-IV Div. zich op de kunstweg tussen Amerongen en Eist
bevond, trachtende orde in de chaos te scheppen en weerstand bij Eist te organi
seren, terwijl hij tevens kon mededelen, welke chaotische toestanden hij had gezien.
Er werden nu telefonische bevelen voor de terugtocht aan de ondercomman
danten (met uitzondering van C.-IV Div.) gegeven, waarvan de tekst niet is be
waard gebleven. Terwijl dit werd uitgevoerd, kwam de chef van de staf van IV Div.
op het stafkwartier, die door C.-IV Div. was gezonden, om de toestand bij de
divisie mede te delen en bevelen te vragen. Deze ontving mondeling bevelen
voor de terugtocht, waarin voor zoveel na te gaan werd bepaald, dat op het Lek-
acces moest worden teruggetrokken, de scheidingslijn met II Div. werd aange
geven (zie hierna bij II Div.), bepaald werd, dat 1-12 R.A., 1-15 R.A. en 11-19 R.A.
gedurende de terugtocht werden ingedeeld bij IV Div., dat C.-IV Div. tevens
bevelen moest geven voor Brig. B, voor zoveel deze bij de divisie was ingedeeld
en dat de terugtocht onmiddellijk moest aanvangen. Voorts werd medegedeeld,
dat door legertroepen een achterhoedestelling zou worden ingenomen tussen
Culemborg en Werkhoven en dat de cp. van C.-IV Div. werd gevestigd te IJssel-
stein, die van C.-II L.K. te Jaarsveld.
C.-II L.K. verdedigde zich later tegen het verwijt, dat niet tot het invallen van
de duisternis was gewacht, met verwijzing naar het stenogram, dat geen tijdstip be
vatte, terwijl er overigens geen keus was, gezien de toestand van de IV Div.
Hiertegen kan worden aangevoerd, dat gewoonlijk bij oefeningen op goede gronden
terugtochten eerst aanvingen bij het invallen van de duisternis, terwijl in het
stenogram het woord „hedenavond" voorkomt.
Er moet echter inderdaad in aanmerking worden genomen, dat IV Div.
feitelijk op de terugtocht was, dat niet anders viel te verwachten, dan dat de
Duitsers dit spoedig zouden opmerken en met snelle (wellicht gepantserde) troepen
zouden nastoten en met vliegtuigen zouden aanvallen.
De inhoud van het bevel aan C.-II Div. (zie hierna) doet uitkomen, dat C.-II
L.K. nog enige waarde toekende aan de door IV Div. bij Eist bezette lijn.
C.-II L.K. had bij zijn bevelsuitgifte de overtuiging, dat het Oostfront-Vg.Hol-
land nog door een veiligheidsbezetting was bezet en dat hij met zijn L.K. achter
die troepen moest terugtrekken.
In hoeverre dit in de bevelen voor IV Div. tot uitdrukking is gebracht, is niet
met zekerheid bekend, doch voor wat II Div. betreft, blijkt dit uit het aan C.-II
Div. telefonisch gegeven bevel.
C.-II Div. heeft het telefonische bevel van C.-II L.K. schriftelijk vastgelegd en
een gedeelte van die tekst is bewaard gebleven, terwijl de rest is gereconstrueerd.
Het gereconstrueerde gedeelte luidde:
493
„Terugtocht onverwijld aanvangen. IV Div. zal trachten, lijn te bezeLten oostrand Elst-Berg-
zicht (vt. 166-446). Scheidingslijn met IV Div.: bestaande scheidingslijn (Bergzicht-Bredeveen
(vt. 157-448)) verlengen over Landzicht (vt. 152-447) (bij IV Div.)-Werkhoven (bij II Div.)-
Jutphaas (bij II Div.).
