dan zijn plan was geweest. De 29e verliet hij de stad; de 3e Novem
ber was hij wederom in Den Haag
Het leger had de tweede helft van October nog in het kamp van
Asch doorgebracht. In de laatste dagen der maand zochten de troepen
echter de diverse garnizoenen opde 31e vertrokken de laatste af
delingen naar de winterkwartieren.
Evenals het vorig jaar kwamen de Engelsen en Denen in Vlaan
deren; de Hollandse troepen voornamelijk in Brabant, de Duitsers
tussen Maas en Rijn.
Zijnerzijds was Vendome, nadat de geallieerden het kamp van
Helchin hadden verlaten, eveneens begonnen met geleidelijk aan
onderdelen weg te zenden. De keurvorst begaf zich de 13e October
naar Bergen, zijn gewone winterverblijf; de 20e waren geen troepen
meer gekampeerd. Het Maison du Roy en een deel der cavalerie
keerden naar Frankrijk terug. Overigens overwinterden de meeste
troepen in Frans Vlaanderen en Artois, de Spaanse in Henegouwen,
de Keulse tussen Maas en Sambre, de Beierse in Luxemburg en langs de
SaarV endome bleef nog tot 2 November aan de grenzeneerst na het
definitief uiteengaan van de tegenpartij keerde hij naar het hof terug.
De veldtocht van 1707 was hiermee geëindigd. Geen van beide
partijen had enig voordeel behaald. Vendome kon op het verloop
ten slotte met meer voldoening terugzien dan zijn tegenstander.
Voor het moreel der Franse troepen was het niet zonder betekenis,
dat de tegenpartij noch tot de aanval, noch tot een beleg had kunnen
besluiten en eenmaal zelfs tot een weinig glorieuze terugtocht was
gedwongen, terwijl de Fransen gedurende het grootste deel van het
seizoen op vijandelijk gebied hadden gestaan. Het voornaamste wat
Lodewijk xiv zich dit jaar ten doel had gesteld, had de maarschalk
hiermee inderdaad bereikt, zij het ook dat de doelstelling ditmaal
wel zeer bescheiden mocht heten.
SPANJE EN PORTUGAL. SLAG BIJ ALMANSA
Wat het Pyrenees schiereiland aangaat, liet de toestand bij het
begin van 1707 zich heel wat minder gunstig aanzien dan een jaar
tevoren. De grote meerderheid van het Spaanse volk had duidelijk
HOOFDSTUK V
Murray 621, 633.
213
