Het beleg en de verdediging van Rijssel zijn beroemd gebleven in
de geschiedenis van de vestingoorlog. Tot diep in de 19e eeuw ver
schaften zij rijkelijk studiemateriaal aan de officieren der genie en
aan allen, die zich met vestingbouw en belegeringskunst bezig
hielden. Boufflers' beleid is steeds en terecht als voorbeeld ge
prezen van de wijze waarop een vesting behoort te worden ver
dedigd. De critiek, welke twee gezaghebbende militaire schrijvers,
n.l. FeuquiÈre en Schulenburg, op de verdediging oefenen zij
komt vooral neer op het achterwege laten van grote uitvallen, wordt
o.i. in het uitstekende en met gloed geschreven werk van Sautai
voldoende weerlegd.
Over de wijze van belegeren wordt zeer afkeurend gesproken;
behalve door Schulenburg, ooggetuige van het beleg, ook door
Herman Landsberg, die als oudste ingenieur onder du Mee het
werk leidde bij de linker attaque. Vooral zijn in 1712 in Den Haag
verschenen werk 'Nouvelle manière de fortifier les places' is in dit
opzicht van belang. De keus van het aanvalspunt, die Schulenburg
afkeurt, laat hij in het midden, en neemt aan dat de generaals hier
voor goede redenen hebben gehad.
Ook het openen der loopgraven ging 'passablement bien'. Maar
overigens laat hij niet veel heel aan het beleid der beide directeuren.
Zijn voornaamste grieven zijnde veel te grote zijdelingse uitbreiding
van het aanvalsfront, dat men later tegen wil en dank belangrijk
moest inkrimpen; het veel te groot aantal geschoten bressen (in
plaats van twaalf zouden er strikt genomen slechts vier nodig zijn
geweest), de onsystematische wijze, waarop dit geschiedde, de dam
naar de linker tenaille, die op de saillant in plaats van op de face
uitliep, de aanval tegen het rechter hoornwerk op de flank in plaats
van in front, het storm lopen op verkeerde tijden, aanvankelijk in
volslagen duister en later van de weeromstuit op klaarlichte dag,
'chose horrible et inouie'. In het algemeen verwijt hij de directeuren
het lichtvaardig gelasten van aanvallen zonder dat voldoende zorg
voor dekking wordt gedragen, en het roekeloos omspringen met
mensenlevens. 'Mais j'ai toujours remarqué que ceux qui proposent
de pareils assauts ne s'y trouvent jamais; sans cela je ne croi point
qu'ils le voulussent conseiller'. Met stelligheid houdt hij vol, dat
Rijssel, ondanks de sterke bezetting en de dappere verdediging,
zonder de fatale opeenstapeling van fouten in ten hoogste een maand
genomen had kunnen worden. 'Mais on a fait tant d'ouvrages in-
utiles a ces tranchèes, tant de breches qui n'ont de rien servi, on
a démonté tant de defenses, et donné tant d'assauts en vain, et par
conséquent on a perdu tant de monde et consumé si mal a
391
