Overigens weten wij van deze eerste onderhandelingen, waarbij
niets op schrift werd gesteld, weinig. Zeker is echter dat de hoofd
lijnen van de latere vrede van Utrecht reeds in dit stadium werden
uitgestippeld. Met name was men het al spoedig eens en zeker
nadat in December de slechte uitkomst van de Spaanse veldtocht
bekend werd - over de verdeling, in principe, der Spaanse monar
chie. De eens zo luid aangeheven leus van 'No peace without Spain'
werd voorgoed opgeborgen, zodat men tenslotte weer belandde
bij het oude verdelingsplan van Willem iii.
Een onvoorziene gebeurtenis was oorzaak dat St. John in de
onderhandelingen werd gemengd. Antoine Guiscard, de uit
geweken Franse edelman en voormalige abbé, die reeds in 1706
plannen had beraamd voor landingen op de Franse kust, en in wie
de Britse regering aanvankelijk nogal vertrouwen had gesteld, had,
toen men van zijn diensten geen gebruik meer wilde maken en
Harley zijn pensioen had verminderd, zich weder met Frankrijk
in verbinding gesteld, en was in hechtenis genomen wegens het
verkopen van militaire geheimen. Bij zijn verhoor voor de Privy
Council zag hij de kans schoon, Harley te overvallen en met een
pennemes een steek in de borst toe te brengen. Guiscard werd
onmiddellijk door de bewakers half dood geslagen en overleed
enkele weken later in de gevangenis. Harley was echter door zijn
verwonding genoodzaakt zijn rol bij de onderhandelingen aan
St. John af te staan, die van nu aan de leiding geheel in handen
nam, en ook de Staten met de Franse voorstellen in kennis bracht.
Hij zag in dat Engeland zich voorlopig niet van de Grote Alliantie
kon losmaken, daar dit onmiddellijk een verhoging van de Franse
eisen ten gevolge zou hebben gehad 1).
In dit stadium werden de Europese hoven verrast door de tijding,
dat de 32-jarige keizer Jozef i na een kortstondige ziekte de 17e
April 1711 aan de kinderpokken was overleden. Daar zijn jongere
broeder Karel, behalve pretendent tot de Spaanse troon, thans
ook erfgenaam van die der Habsburgers werd, zou hij dus bestemd
zijn het rijk van Karel V te herstellen, iets wat de zeemogend
heden onmogelijk konden wensen. Engeland vond in het gebeurde
dan ook een welkome rechtvaardiging van de heroriëntering zijner
politiek, waarbij de Republiek zich wel moest aansluiten. In Spanje
zou, door het te verwachten vertrek van Karel, de zaak der ge
allieerden, die toch reeds hopeloos stond, nog meer achteruit gaan.
5
Trevelyan, 'The Peace etc', 87 vlg., 92 vlg., 176-187. Churchill II—873, vlg., Arend-v. Vloten
4e Dl. 2e St. 91 £-917. Beide laatstgenoemden plaatsen het tijdstip van het begin der geheime onder
handelingen in Januari 1711Trevelyan reeds omstreeks Augustus 1710.
