waren, kon thans minder dan ooit iets terecht komen. Daarbij
kwam, dat in de buitenwereld de mening zou kunnen post vatten,
dat de geleden nederlaag aan het vertrek der Britse troepen was toe
te schrijven, wat het vertrouwen in de wapenen der geallieerden
nog meer moest verzwakken, en het prestige van Engeland in gelijke
mate ten goede komen.
Waren dus de gevolgen op staatkundig gebied ernstig, in de militaire
toestand deden zij zich niet minder, en van stonde af aan gevoelen.
De wijziging, welke het verlies van een aantal bataljons in de
krachtsverhouding bracht, was nog niet het ergste. Van doorslag
gevend belang was, dat thans de toestand was ingetreden, die
Villars reeds eerder voor ogen had gestaan, en waarop LefÈbre
d'Orval steeds had aangedrongen dat de geallieerden van hun ver
bindingen waren afgesneden, dat Villars thans in een sterke positie
achter de Schelde en Sensette stond, steunend op Valenciennes en
Arras, en ten Noorden dier rivieren de vrije hand had.
Bij de geallieerden heerste reeds dadelijk gebrek aan levens
middelen. Het laatste broodconvooi immers had Broglie groten
deels tussen de verbindingslinies buit gemaakt. Sterke desertie ver
kondigde de ernst van de toestand. Reeds op de dag van het gevecht
gaf Eugenius dan ook opdracht tot het bakken van brood in Quesnoy
en Bergen. Ongelukkig waren hiertoe in Quesnoy, dat als basis voor
het beleg van Landrecies bestemd was, nog geen voorbereidingen
getroffen, zodat het leger de eerste dagen tot werkloosheid was
veroordeeld. Uit Bergen toch waren althans voorlopig nog geen
convooien te verwachten1).
In deze omstandigheden drong de vraag zich op of men het beleg
van Landrecies moest voortzetten, dan wel zich op Bergen terug
trekken; het laatste zowel ter wille der verpleging als met het oog
op de veiligheid der steden ten Noorden der rivieren. Des morgens
van de 2 ge had hierover een langdurige conferentie plaats tussen
Eugenius en de Gedeputeerden. Eugenius pleitte op zijn gewone
krachtige wijze voor het eerste zowel om staatkundige als om mili
taire redenen. Een terugtocht naar Brabant, zo betoogde hij, zou
gelijk staan met bakzeil halen tegenover de 'friedliebende Partei' en
het opgeven van de gehele veldtocht. De militaire toestand zag hij
niet zo donker in of men zou, mits voor proviand en artillerie werd
gezorgd, de operaties kunnen voortzetten.
1) Reeds kort na de slag horen wij, dat de vertegenwoordigers te Utrecht van Pruisen en Portugal
Strafford het hof maken (Slothouwer, 'Het einde onzer grootheid', p. 207). Gebrek aan brood:
Sautai 179, 180; Journal du siège de Landrecies, p. 37; Eur. Mere. 179 (Men moest de soldaten
verlof geven, hun kost in de dorpen op te halen).
200
