Voorts waren in Duitsland verwikkelingen te verwachten, daar
Lodewijk xiv ongetwijfeld Karels kandidatuur tot de keizers
kroon naar vermogen zou tegenwerken, en zijn pogingen wellicht
met een leger kracht zou bijzetten. De kans was dus groot dat
Eugenius van Savoye en de Keizerlijke troepen aan de Rijn be
nodigd zouden zijn, wat niet zonder invloed kon blijven op de veld
tocht in Noord-Frankrijk 1).
Op het voornemen, de oorlog krachtig te voeren en hierin
waren de bondgenoten voorlopig nog één van zin had het ge
beurde geen invloed. Hand aan hand met het oorlogvoeren gingen
echter St. Johns verraderlijke onderhandelingen. Diens streven
was er op gericht, Engelands bijzondere verlangens door wat men
thans zou noemen unilaterale besprekingen ingewilligd en in prae-
liminairen vastgelegd te krijgenover de wensen der bondgenoten,
welke voorlopig in het vage werden gelaten, zou dan op een later
te houden algemeen vredescongres worden getwist. Deze toeleg
slaagde naar wens; bij de praeliminairen, die in October 1711
werden getekend, kreeg Engeland ongeveer al wat het wenste;
bovendien had het zich op deze wijze van de rol van scheidsrechter
verzekerd, welke de staatslieden der Republiek, trouw aan de ge
sloten verdragen, zich drie maal achtereen hadden laten ontgaan 2).
Dat de bondgenoten, toen de praeliminairen ter hunner kennis
werden gebracht, zich onaangenaam verrast en verongelijkt be
toonden met uitzondering wellicht van de hertog van Savoye,
de enige die door Engeland con amore werd gesteund, nl. in zijn
geschillen met de keizer - ligt voor de hand. De ommekeer in het
Britse bewind had reeds dadelijk een zekere toenadering ten gevolge
gehad tussen Marlborough en de Whigs enerzijds, de Republiek,
de Keizer en de keurvorst van Hannover anderzijds. Aan het ge
beurde viel echter weinig te veranderen. De Whigs waren voorlopig
tot machteloosheid gedoemd, en dat Marlboroughs rol op het
staatkundig toneel was uitgespeeld bleek maar al te duidelijk toen
hij in Januari naar Engeland terugkeerde.
Na afloop van de laatste veldtocht was de hertog 20 November
naar Brussel, de 28e dier maand in Den Haag teruggekeerd. Hier
gewerd hem een schrijven van St. John van de 21e, met opdracht
om in overleg met de verbonden 'ministers' alle maatregelen te
nemen tot het vroegtijdig openen van de veldtocht en het krachtig
6
x) Churchill II-801 vlg. Drie dagen vóór Jozef I stierf de dauphin van Frankrijk.
2) Met de omslag der Britse politiek hing samen dat tevens het barrière-traktaat van October 1709,
waarvoor de Republiek zich zulke grote opofferingen had getroost, van de baan was. Hierover:
P. Geyl, Nederlandsche staatkunde in de Spaansche Successieoorlog, p. 26 vlg.
