aan een specifieke straaltrainer, waarbij leerling en in
structeur naast elkaarzaten inplaats van achterelkaar.
Op deze behoefte haakte Fokker in door als één der
eerste vliegtuigfabrieken een dergelijke trainer te ont
werpen en te bouwen, de Fokker S-14 Machtrainer. Het
was niet bepaald een fraai vliegtuig, maar wel degelijk
van constructie, meteen ruime 'side byside'cockpiten
daar ging het tenslotte om. De eerste twee proefvluch
ten met het prototype de K-1 werden gemaakt op 18
mei 1951 door de beroemde chef-invlieger van Fokker,
de legendarische Gerben Sonderman. Tijdens de eer
ste vlucht bleek dat de hoofdwielen na de start niet
geheel in kwamen en na korte tijd werd daarom weer
geland. Het vliegtuig werd opgekrikt, maar het wiel me
chanisme bleek goed te werken en men vermoedde
dan ook, dat het landingsgestel wat te laat was opge
trokken, waardoor o.a. de winddruk het intrekmecha-
nisme nadelig beïnvloedde. Bij de tweede vlucht deed
het wielprobleem zich niet meer voor en Sonderman
onderwierp het toestel aan enige eerste beproevin
gen. Zij bevindingen waren over het algemeen zeer be
vredigend en ook bij de laatste beproeving het over
trekken bleek het toestel naar wens te reageren. Toen
tot besluit van deze tweede vlucht de landing zou
worden ingezet, bemerkte Sonderman dat het lan
dingsgestel niet uit wilde en het enige wat hem over
bleef, was het maken van een noodlanding op de naast
de baan gelegen grasmat, die gelukkig goed afliep en
weinig schade opleverde. Dit bleek o.a. uit het rapport
van een ooggetuige, de wachtmeester der Rijkspolitie
Poepjes waaruit ik het volgende citeer
"Even ten Noorden van baan 32 raakte het vliegtuig de
grond, waarna het nog even doorveerde doch onmid
dellijk hierna horizontaal neerstreek op het gras tus
sen genoemde baan en de andere baan 32. Op haar
buik schoot het vliegtuig met grote snelheid door over
het gras en vervolgens over de andere baan 32 nabij
de kruising met baan 27. Bij het schuiven over de
harde baan-oppervlakte steeg een zuil van rook, stof
en vonken op. Ongeveer 50 a 100 meter over de baan,
op het gras, kwam het vliegtuig tot stilstand. De brand
weerauto en de ziekenauto bevonden zich in de omge
ving. Ik zag het personeel van die auto's, alsmede van
de Haveninspectie en monteurs van Fokker, die met
auto's ter plaatse waren, toesnellen en de piloot be
vrijden. Enkele minuten later was ik ook ter plaatse en
trof de piloot Sonderman geheel ongedeerd bij het
vliegtuig aan. Van Fokker-employe's vernam ik ter
plaatse, dat de beschadigingen aan het vliegtuig zeer
gering waren".
De bij de eerste proefvluchten ontdekte fouten en on
volkomenheden konden zonder al te veel problemen
worden opgelost. Het wachten was nu op orders. De
luchtmacht had grote belangstelling voor de S-14
maar pas in januari 1952 berichtte de toenmalige
Staatssecretaris van Oorlog F. J. Kranenburg door mid
del van een nota aan de Directeur Materieel Lucht-
mach dat de regering had besloten met Fokker te on
derhandelen over de aankoop van 20 lestoestellen S-
14. De onderhandelingen zouden namens de regering
worden gevoerd door de Directeur Materieel Lucht
macht, Generaal-majoor Prof. Dr. Ir. G. Otten. Op 4
september 1952 volgde een voorlopige opdracht aan
Fokker tot levering van 20 toestellen. Ook het buiten
land toonde belangstelling, serieuze gegadigden wa
ren Brazilië, Finland, Griekenland, Ethiopië, Egypte,
Spanje en Israel. Verder dan die belangstelling kwam
het niet, geen enkele order werd door deze landen
geplaatst. De hoop S-14's te verkopen aan NATO-lan-
den vervloog ook spoedig. Was de Beechcraft T-7
spelbreker geweest bij de S-13, voor de S-14 werd dit
de Lockheed T-33, die inmiddels in flinke aantallen, in
het kader van het Amerikaanse militaire hulpprogram
ma MDAP), aan nagenoeg alle NATO-landen werd
verstrekt. Het bleef dus bij 20 toestellen voor onze
eigen luchtmacht.
De eerste proefvlucht van het eerste produktietoestel,
de L-1 vond plaats op 13 januari 1955 en op 20 augus
tus 1955 werd het overgevlogen naar Twenthe, ge
volgd door de L-2 op 22 augustus van dat zelfde jaar.
De produktie werd op 14 november 1956 afgesloten
met het gereed melden, na opbouw bij Fokker, van de
L-14 en de L-20. De luchtmacht S-14's bleven in ge
bruik tot in het midden van de zestiger jaren. Ze wer
den gebruikt bij de JVS, Conversievlucht 700 Sqn, In-
strumentvluchten Soesterberg en Twenthe en de Ba-
sisvluchten Ypenburg en Woensdrecht. Met de af
schrijving op 5 september 1967 van de L-11 7 en de L-
19 viel het doek voor de S-14 en kwam er tevens een
einde aan een lange generatie Fokker-lesvliegtuigen.
Van de twintig luchtmacht S-14's zijn er thans nog vier
over. Het Militaire Luchtvaart Museum heeft er twee, de
L-11 en de L-1 7. De L-11 kunt U bezichtigen in het
museum, de L-1 7 is in bruikleen afgestaan aan het Fok-
kerbedrijf te Woensdrecht. De L-14 is in het bezit van
de HTS te Haarlem en de L-18 bevindt zich als monu
ment op Ypenburg. Het Fokker prototype K-1 heeft een
plaats gekregen in het Nationaal Lucht- en Ruimte
vaart Museum 'Aviodome' op Schiphol.
Terwille van de geschiedenis mag ik U tenslotte de
twee zwarte bladzijden uit de S-14 historie niet ont
houden. Op 20 november 1955 verongelukte Gerben
Sonderman met de L-14 in Amerika. Hij was daar naa
toe gegaan om de S-14 te demonstreren voor de
Amerikaanse Marine die serieuze belangstelling toon
de. In hem verloor Nederland eenvan zijn grootste
