HOOGTEMETER
en hoogte- en temperatuurfout de juiste
luchtsnelheid verkregen.
Aldus opgesomd gaat men via een Indicated
Height (IHt) of afgelezen hoogte, en een
Rectified Height de (RHt), of gecorrigeerde
hoogte naar een True Height (THt) of ware
hoogte, om dan voor de snelheid hetzelfde te
doen n.l. Indicated Air Speed (IAS), of
afgelezen snelheid soms ook, Rectified
Airspeed (RAS) of gecorrigeerde snelheid
naar True AirSpeed (TAS), of ware lucht
snelheid.
(NOOT:Afkortingen zijn niet altijd uniform;
Engels is gebruikelijk.)
Omdat de snelheidsmeter echter gevoed
wordt door de(zelfde) statische buis als de
hoogtemeter kan men veelal op een reken-
schijf direct van de afgelezen hoogte uit
gaan.
Dat er grote verschillen tussen IHt en THt en
tussen IAS en TAS zijn toont het volgende:
Bij een hoogtemeterstand van 20.000 vt en
een daar heersende temperatuur van -20*C
is de ware hoogte 24.000 vt. Dan geeft een
snelheidsmeterstand van 300 knopen een
ware snelheid (TAS) van 415 knopen. Daar
bij komen dan de instrumentfout, die
meestal klein is en de positiefout. Bij hogere
snelheden heeft de lucht niet voldoende
gelegenheid tijdig weg te stromen en dan
begint de compressiebiliteit een rol te spe
len. Daardoor worden de correcties steeds
groter, zodat het voor hoge snelheden een
noodzaak werd een andere snelheidsindica
tie te krijgen. Die werd gevonden in de
Machmeter.
Ofschoon de 'oude'druk snelheidsmeter
steeds van belang blijft, is hij door alle
electronische meetapparatuur voor navigatie
wat minder in gebruik, maar hij blijft
onontbeerlijk voor de vlieger voor het
starten en landen enz.
Al eerder kreeg de rekcnschijf even aan
dacht. Die schijf is eigenlijk een rekenlineaal.
Bij de Royal Air Force en ook in andere delen
van de luchtvaart is hij meestal rond en
voorzien van een kant die zuiver rekenline
aal is, terwijl de andere kant bestaat uit een
draaibare kompasroos van 360*, waaronder
een beweegbare rol of blad is aangebracht.
Daarop zijn verticaal aangebracht oplopen
de snelheden, terwijl horizontaal vanaf de
snelheid-0, cirkels uitwaaieren, waarop aan
beide zijden vanaf die verticaal de toename
van drift wordt weergegeven (zie foto).
Voorts treffen we er een netwerk van gelijke
vierkantjes aan. We hebben hier dan te doen
met de Dalton computer, een onontbeerlijk
instrument voor de navigator, dat vooral in
de Oorlog alom werd gebruikt. Uiteraard
waren er toen ook andere rekenmachines.
Dat waren ook schijven, maar met een
andere wijze van presentatie, terwijl er ook
'gewone' rekenlinealen waren, die speciaal
voor navigatie waren ingericht. Doel van al
deze hulpmiddelen was, het de gebruiker zo
gemakkelijk mogelijk te maken berekenin
gen op te lossen. Ook nu worden op
hetzelfde principe dergelijke instrumenten
gebruikt.
Zo langzamerhand zien we de uitrusting
voor de navigator groeien. Onontbeerlijk is
natuurlijk een goede tijdmeter. Het pols
horloge, ja, ook zelfs het oude zakhorloge
bood hier eerst uitkomst, totdat de boord-
uurwerken kwamen, meestal meerdaagse in
het instrumentenbord geplaatste klokjes
met-veer, voorzien van een secondewijzer,
plus een extra stel wijzers op het glas
aangebracht en met een eenvoudig knopje te
bedienen. Deze aparte wijzers werden ge
bruikt om de gebruiker te helpen een
verwachte tijd in te stellen, bv. de aankomst
tijd (Expected Time of Arrival (ETA). Zodra
de 'echte' wijzers met de andere ingestelde
wijzers overeenkwamen, wist men, dat het
ETA was. Of men dan echt daar was, waar
men wilde zijn, is wat anders.
14