kunnen worden lam gelegd. Hij besliste
echter terug te trekken.
Nagumo's veronderstelling dat de Ameri
kaanse carriers hem zouden kunnen aanval
len bleek onjuist. In die tijd waren er maar 3
van de 7 carriers van de USNavy in de Pacific.
ENTERPRISE was naar Wake eiland geweest
om er vliegtuigen af te leveren en was nu op
de terugweg. LEXINGTON was bij Midway
en SARATOGA was bij de westkust van de
VS.
Toen de rook was opgetrokken waren 18
oorlogsschepen vernietigd, waar onder het
slagschip USS ARIZONA. De overige slag
schepen waren buiten gevecht gesteld; drie
waren weer gereed in 1942, twee in 1943 en
twee in 1944. 188 vliegtuigen waren verloren
gegaan, 159 beschadigd. 2403 mannen
sneuvelden, onder wie 1000 man van het
slagschip ARIZONA, dat opblies. Er waren
bijna 2000 gewonden.
De vraag die een ieder toen stelde was: HOE
WAS DIT MOGELIJK?
Die vraag houdt ook nu, na 50 jaren velen
bezig. Vandaar hierna enige achtergronden.
DE JAPANSE OPZET
In een juist verschenen boek, Bywater, the
man who invented the Pacific War, zou in de
jaren twintig journalist Bywater de opzet van
de oorlog in de Pacific hebben aangegeven,
waarop de Japanse Marine haar plannen zou
hebben gebaseerd. Dat komt over als een
boude stelling.
Wellicht heeft Bywater door zijn visie enige
bouwstenen aangedragen, zoals zo vaak is
gebeurd, het lijkt echter te ver gaan Bywater
en niet admiraal Yamamoto als de architect
van Pearl Harbor te zien. Yamamoto had
reeds vroeg geloof in de aircraftcarrier lang
voordat Bywater zijn artikelen schreef: die
zou dè belangrijkste rol bij de vloot gaan
spelen. Daarom stimuleerde hij de Japanse
MLD in allerlei vormen, toen hij bij de
marinestaf als stafofficier zat en erna, toen hij
bevelhebber werd. Zodoende kreeg de Ja
panse Marine de sterkste carriervloot ter
wereld. Als marine-attaché in Washington
geloofde Yamamoto dat bij een beslechting
met een oorlog de Amerikanen altijd zouden
winnen. Hij had groot ontzag voor het
industrieel potentieel en het organisatieta
lent van de Amerikanen. De in 1940 begon
nen Amerikaans-Japanse besprekingen over
concessies had hij nauwkeurig gevolgd.
Daarbij had hij altijd een afwijzend advies
gegeven naar de wapens te grijpen. Maar
Japan had reeds een aantal jaren van de
wapens gebruik gemaakt in Mandsjoerije en
China, waar het grote gebieden had ver
overd, maar nog niet in het bezit was van de
broodnodige grondstoffen. Die waren voor
al in Nederlands Indië te vinden. Yamamoto
meende echter, dat als de Amerikanen een
zware klap kon worden toegebracht, zij zo
'flabbergasted' zouden zijn, dat zij alsnog
zouden besluiten naar de onderhandelings
tafel te gaan. Amerikanen waren immers
isolationisten. Zij waren in de bloedige
Eerste wereldoorlog betrokken en wilde
persé niet nog eens kooltjes van anderen uit
het vuur halen.
Zo'n klap moest dan wel als complete
verrassing komen. Daarom moest niet eerst
een oorlogsverklaring worden gegeven.
De geslaagde aanval van Britse Swordfishes
van HMS ILLUSTRIOUS op 11 november
1940 uitgevoerd tegen de Italiaanse slagvloot
in de baai van Taranto, had Yamamoto zeer
geïnspireerd.
Daarnaast heeft hij ook misschien weet
gehad, dat de Amerikanen in de jaren dertig
een paar keer tijdens gecombineerde oefe
ningen een verrassingsaanval met boord-
vliegtuigen op Pearl Harbor hadden gedaan.
Die aanvallen waren waarschijnlijk doorge
geven door spionnen. Er waren namelijk ca.
16000 Japanners in Hawai, veelal nieuwko
mers. En dat er gespioneerd werd, was
bekend. Die aanvallen van boordvliegtuigen
zouden eigenlijk een bezwarende factor
hebben moeten zijn ooit aan zo'n operatie te
beginnen.
Toch werd die uitgevoerd op die 7 e decem
ber 1941. Maar dat Japanse spionage soms
niet optimaal werkte kan ook worden aange
toond, doordat de Japanse vliegers bij de
briefing was verteld, dat de Amerikaanse
carriers in Pearl Harbor zouden liggen. Het
doorgeven van het bericht naar Tokyo was
echter vertraagd. In begin 1941 begon
Yamamoto met het operationeel plan.
17
