DRIJVERVLIEGTUIGEN AAN BOORD
Inleiding
De lerin 'watervliegtuig' is strikt genomen van toepassing op alle soorten vliegtuigen die
volgens Van Dale 'van het water kunnen opstijgen «mi daarop kunnen dalen'. In de loop
der jaren is hij de Koninklijke Marine steeds meer liet 'drijvervliegtuig" 'watervlieg
tuig* genoemd en werd/wordt apart over een 'vliegboot' gesproken als liet toestel één
'hootromp* heelt, waarin de bemanning zetelt. Van Dale zegt: 'drijvervliegliiig' steunt
op drijfliehamen. 'vliegboot' heeft romp in het water. In het Engels sprak men eerst
over 'hydro(aero)planes', waarmee 'lloutplanes' werden bedoeld, terwijl ernaast het
woord 'flvingboat' gemeengoed werd.
Al snel nadat in de Eerste Wereldoorlog liet
vliegtuig zijn waarde had bewezen, werd hel
niet alleen als boordvliegtuig aan boord van
vliegkainpsidiepen ontwikkeld doch werd het
eerder nog onderdeel van grotere oorlogssche
pen. Daarnaast werden zes tot zei Is twaalf toe
stellen geëmbarkeerd op (vliegluig)rnoeder-
sehepen. in het Engels "floatplane, -of seaplane
tenders*. Drijvervliegtuigen aan boord werden
van belang voor verkenningen en voor aanslag
waarneming van het scheepsgeschut. Dok wer
den zij ingezet als bommenwerper en soms zeils
als lorpedodrager. terwijl bij sommige marines
zij ook als jachtvliegtuig werden gebruikt, zij
hel dat door het drijveronderstel hun prestaties
nadelig waren t.o.v. tegenstander met wielon-
derstel.
In de Eerste Wereldoorlog en enige jaren er na
werden vliegtuigen met wielonderstel afgevlo
gen van kleine platformen, gemonteerd boven
een geschutstoren, om na afloop van hun missie
als geen land kon worden bereikt, naast het
schip in het water te landen, waarbij de vlieger
werd opgepikt en het vliegtuig verloren ging.
Het drijvervliegtuig was eerst afgeleid van een
beslaand vliegtuig met wielen, waarvoor in de
plaats drijvers kwamen. Het kon echter ook één
grote drijver onder rle romp worden en twee
kleine onder de ondervleugel, hetgeen de zee
waardigheid bevorderde. Om die reden kon het
echter ook een kleine vliegboot zijn. Verster
king van het vliegtuig was daarvoor zeker nodig.
Hieronder een beknopt overzicht over de ont
wikkeling van hel (drijver watervliegtuig en
de vliegboot aan boord van grote oorlogssche
pen. voornamelijk slagschepen, slagkruisers en
kruisers.
Ontwikkelingen
Hel is logisch dat deze oorlogsschepen moesten
worden aangepast om één o( meer dergelijke
vliegtuigen aan boord te nemen. Omdat ervan
werd uitgegaan het vliegtuig in bet water te zet
ten en daarna weer aan boord te hijsen, was een
hijskraan aangepast, die nodig was voor het
neerlaten en hijsen van sloepen. Naast ruimte
voor vliegtuig en reservedel en soms was dal
een hangar moesten aparte benzinetanks wor
den ingebouwd en was accommodatie voor vlie
gers en technici nodig. Opereren met hel vlieg
tuig geschiedde eerst met stilliggend schip, en
hing af van de zeegang, hoewel gevaarlijk in
verband met onderzeeboten. Op dek werd de
motor warm gedraaid en werd het toestel met
afgezette motor met de kraan in zee gezet. Soms
eindigde deze manoeuvre met een botsing tegen
de scheepswand, zodat het fragiele toestel
onverrichter zake weer aan boord moest worden
gehesen. Dit kon ook na terugkeer van een
opdracht gebeuren. Na het tewaterlaten werd de
motor aangeslagen, werd de kraanhaak ontkop
peld en moest in de wind worden gestart.
Veiliger w erd hel toen het schip met enige vaart
(10-13 zin/uur) nagenoeg in de wind voer tij-
18