2 lil
de verspreiding in aantal en diversiteit een exorbi
tante hoogte bereikt. Elke maand werden nu 50 tot
60 verschillende publicaties voor distributie in tien
of méér talen voor verspreiding gedrukt!.8
hadden deze vlugschriften voornamelijk ten doel
om de Duitse burgerbevolking tot verzet tegen het
Nazi-regime te bewegen. In 1940 werd een belang
rijke mijlpaal bereikt, toen in één nacht een miljoen
pamfletten werden afgeworpen. In novem
ber 1942 werden de eerste Franstalige vlugschriften
boven zestien, tevoren met zorg geselecteerde
locaties verspreid. Aanleiding hiertoe vormden de
geallieerde landingen in Noord-Afrika, waarvan de
afloop met name in Frankrijk grote belangstelling
trok. Gedurende twee nachten werd ruim 44 ton
aan gedrukt papier boven deze locaties afgeworpen.
Tekst, inhoud en het aantal af te werpen pamfletten
waren verschillend en aangepast aan de bevolkings
dichtheid boven de dropping-zone alsmede de te
verwachten politieke gezindheid in de diverse
afwerpgebieden.7
Gedurende heel 1942 werden liefst 314 miljoen
vlugschriften alleen al door de RAF boven Duitsland
en het bezette West-Europa afgeworpen. Meestal
waren dit pamfletten in A4-formaat. Daarnaast wer
den ook complete folders, boekjes, kopie-tijdschrif
tartikelen en zelfs minder voor de hand liggende
propagandamiddelen zoals theezakjes en mini-
sigarettenpakjes uitgestrooid. Het jaar daarop had
Evolutie in vorm en inhoud
Vergeleken met de eerste pamfletten uit 1939, die
qua afmetingen overeenkwamen met een halve pagi
na uit de London Telephone Directory, was amper vier
jaar later een compleet ander type vlugschrift
ontstaan. Met soms 48 pagina's volbedrukte infor
matie kon eigenlijk nauwelijks meer van een pamflet
worden gesproken. Gedrukt in vijfkleuren-
rotogravure op speciaal daartoe vervaardigd flinter
dun papier was nu een technisch wonderproduct
ontstaan, dat in de verste verte niets meer gemeen
had met de oorspronkelijk verspreide vlugschriften.
Zoals al eerder vermeld misten die eerste pamfletten
van krantenpapier met hun vetgedrukte en slechte
lay-out alle uitstraling, die juist voor het overbren
gen van een propagandaboodschap vanuit het Vrije
Westen aan vriend en vijand in West-Europa van
essentieel belang was!
Lange tijd beperkten vooral operationele factoren de
kwaliteitsontwikkeling van de pamfletten.
Samenstellers en producenten waren nu eenmaal
gebonden aan toepassing van een mini-formaat
papiergrootte, waarop honderden woorden moesten
worden gedrukt. Een grotere pamfletuitvoering was
beslist ongewenst. Hiermee zou de vinder-ontvanger
nodeloos in gevaar worden gebracht, niet alleen bij
het oprapen maar zeker ook bij de verdere verspreid
ing. Verder was de kans niet uitgesloten dat de meer
opvallende groot-formaat vlugschriften eerder door
politie of Nazi-autoriteiten zouden worden
opgeruimd vóór dat het publiek de kans kreeg ze op
te rapen. Beide redenen hebben ertoe geleid dat het
kleinst mogelijke pamfletformaat werd verkozen en
in het vervolg ook gehandhaafd bleef. Om toch
zoveel mogelijk informatie op een dergelijk klein
veld duidelijk over te brengen, moest een bewerke
lijk en nogal kostbaar procédé worden toegepast.
Allereerst werd de grondtekst fotografisch op de kle
inst leesbare letter gebracht. In de praktijk kwam dit
neer op een lettergrootte, die circa de helft van de
normaal toegepaste krantenletter besloeg. Voor wat
betreft het toe te passen velformaat stond de Britse
15