telefoongids wederom model. Die was toen gedrukt
op papier ter grootte van het tabloid-krantenformaat.
Vier van dergelijke pagina's - gevouwen, gesneden
en geniet - gaven tezamen een miniatuurkrant van
32 pagina's. Dank zij de toepassing van dergelijke
praktische kunstgrepen bleek het mogelijk het
vereiste pamfletformaat te introduceren. Behalve
het plaatsen van de vereiste inhoudelijke redac
tionele strekking van artikelen en nieuws was er
bovendien nog ruimte voor foto's, tekeningen en
karikaturen. Hierdoor werd kans gezien het pamflet
tot een ware mini-krant te transformeren!
Doelmatigheid en productiemogelijkheden werden
daarbij tot ongekende hoogten opgeschroefd.
Teksten van 20 tot 40.000 woorden konden nu, teza
men met 20 tot 30 foto's en ander illustratief mate
riaal gemakkelijk in een dergelijk klein-formaat
pamflet worden verwerkt. Qua inhoud aan tekst en
foto-layout was zodoende rond 1943 een product
ontstaan, dat de toets der vergelijking met een uit
gave als die van The Spectator - toentertijd een bekend
en gerenommeerd Brits maandblad - met gemak kon
doorstaan. Met een dikte van nog géén 15 mm kon
bovendien een dergelijke miniatuurkrant onopval
lend en ongezien voor de buitenwacht in een jaszak
worden meegenomen.9
Pakken pamfletten via een afvoerbuis verspreid,
foto: archief N. Geldhof
Belangrijke nieuwsbrengers
Met name het minikrantpamflet, bestemd voor
zowel vijand als vriend, is voor de verspreiding van
het oorlogsnieuws uit het geallieerde kamp van
enorm belang geweest. Was de bevolking in West
Europa in dit opzicht eerst vrijwel uitsluitend
aangewezen geweest op de radioberichtgeving door
de BBC, nu kon het nieuws uit het Vrije Westen
dank zij de pamflettenregen ook gelezen en hèr-
lezen worden. De verspreiding van deze witte bom
men leverde daarbij vanwege het handige formaat
weinig of géén persoonlijk gevaar op. In vergelijking
met radio-uitzendingen was dit type vlugschrift een
vrijwel gelijkwaardige zo niet betere nieuwsbron
geworden. Het had daarbij nog het niet te onder
schatten voordeel van bestendigheid van zowel tekst
als het visuele element. Inhoudelijk bestond er
vanzelfsprekend een groot verschil tussen de voor
Duitsland bestemde pamfletten en die voor de
bevolking in bezet West-Europa. De voorpagina's van
de Duitse pamfletten kenmerkten zich bewust door
een directe en vaak shockerende titeltekst.
Voorbijgangers in drukke straten konden dan
onmiddellijk de portee van de boodschap lezen zon
der het pamflet op te rapen. Politieke beschouwin
gen en uitgebreid oorlogsnieuws vulden de overige
binnenpagina's. Hierbij waren beeld en tekst soms
op uiterst ingenieuze wijze gecombineerd, waardoor
de lezer op vaak indringende wijze duidelijk werd
gemaakt hoe walgelijk slecht het Nazi-regime was
en hoe de Vrije Wereld alle krachten inspande om
Europa van de Nationaal-Socialistische terreur te
bevrijden. In 1943 verspreidde de RAF minstens
twaalf verschillende pamfletten boven Duitsland,
die diverse aspecten van de Duitse oorlogvoering
belichtten en ook voor verschillende doelgroepen
binnen de vijandelijke samenleving waren bestemd.
Zo was de minikrant Die andere Seite met zo'n 30 tot
40.000 woorden tekst in het bijzonder bestemd als
informatiebron voor Wehrmacht-soldaten, die met
16
