1%)
Aan het begin van de jaren vijftig werd er in
Nederland nog een beetje vreemd gekeken naar een
helikopter. Men vond over het algemeen de eerste en
enige helikopter in ons land, de Sikorsky S-51, maar
een merkwaardig vliegtuig. Daar kwam tijdens de
Watersnoodramp van 1953 een abrupt einde aan
toen de Jezebel, zoals de heli bij de marine werd
genoemd, zijn grote waarde bewees als meest ideale
platform bij het redden van drenkelingen die zich in
een benarde situatie bevonden. Snel en efficiënt
plukte de helikopterbemanningen, onder zware
weersomstandigheden, binnen enkele dagen meer
dan honderd crepeergevallen van daken en uit
toppen van bomen.
Toeval?
Kwam de Marineluchtvaartdienst bij toeval aan de S-
51? Het was in ieder geval zo dat de Koninklijke
Marine kort na aankomst van de PH-HAA (burgerre
gistratie van de S-51) in 1947, die was aangekocht
door NV Frits Diepen Vliegtuigen, onmiddellijk vlie
gers en technici beschikbaar stelde aan de Stichting
voor Hefschroejvliegtuigen om de beproevingen, waar
een paar ministeries interesse voor hadden, te bege
leiden. Merkwaardig was dat er geen vertegenwoordi
ger van de Luchtstrijdkrachten (LSK), dat toentertijd
nog onder de landmacht ressorteerde, participeerde
in de stichting. De Koninklijke Landmacht had voor
namelijk interesse in de helikopter voor het vervoer
van gewonden, personeel en vracht en voor het doen
van aanslagwaarnemingen. De beproevingen verlie
pen niet naar ieders voldoening. Toen de heli dan
ook op 19 september 1950 crashte, waarbij het zeer
veel schade opliep, betekende dit het einde van de
Stichting voor Hefschroejvliegtuigen en het civiele
bestaan van de PH-HAA. Schout-bij-nacht vlieger b.d.
R.J. Idzerda, wist als jong luitenant ter zee, de mari
neleiding van het nut van een helikopter als plane
guard voor het vliegkampschip Hr.Ms. Karei Doorman
te overtuigen. Hij sprak met kennis van zaken omdat
hij inmiddels een ruime ervaring had opgedaan met
de wentelwiek. Dit kwam omdat hij zich kort na de
totstandkoming van de stichting onmiddellijk had
opgegeven als vlieger. De toenmalige vlagofficier van
de MLD, schout-bij-nacht vlieger H. Schaper (de latere
bevelhebber van de Koninklijke Luchtmacht), nam
het advies over en kocht de S-51 voor een vrienden
prijsje van de stichting. Op 20 december 1951 vloog
Idzerda de S-51 over van de vliegbasis Ypenburg naar
het Marinevliegkamp Valkenburg. De heli kreeg de
registratie H-l en de naam Jezebel.
Opsporings- en
Reddingsdienst
Vanaf 24 mei 1951 beschikte het Marinevliegkamp
Valkenburg officieel over een 'Redding en
Coördinatie Centrum' (RCC) met een 'Opsporings- en
Reddingsdienst' (OSRD). Dit centrum had als taak:
Het opsporen van overlevenden bij luchtvaartongevallen,
schipbreuken en andere rampen, en het verlenen van hulp
aan die overlevenden. Het gebied betrof het 'Flight
Information Region' (FIR), dit is een gebied waarbin
nen Nederland verantwoordelijk is voor de vluchtaf-
handeling, en het Continentaal plat. Voor opspo
rings- en reddingsacties had het RCC 24 uur per dag
de beschikking over een vliegtuig en een helikopter.
Het permanent beschikbaar hebben van een helikop
ter was maar ten dele waar, want de S-51 was in eer
ste instantie aangekocht om als plane guard te gaan
functioneren aan boord van de Karei Doorman en dat
gebeurde al snel. Op 4 januari 1952, veertien dagen
nadat de heli was overgevlogen naar Valkenburg,
kreeg Idzerda slechts een paar dagen de tijd om in te
werken aan boord van de Doorman want op 10 janu
ari vertrok hij samen met luitenant-ter-zee vlieger
Schwartz voor een reis naar de Nederlandse Antillen.
Op 23 januari arriveerde de Jezebel op Hato, het mili
taire deel van de toenmalige dr. Albert Plesman
luchthaven op Curasao. De bevolking liep uit want
een dergelijk merkwaardig vliegmachine had men
nog nooit gezien. Voor inzet bij de OSRD in
Nederland werd tijdens deze reis het amfibische
vliegtuig, de Vickers-Supermarine Sea-Otter, ingezet.
Watersnoodramp
Eigenlijk was de Jezebel helemaal niet zo geschikt om
als reddingshelikopter te fungeren. Hij was erg licht,
vloog zwaar, had een korte vliegduur en kon niet
meer dan twee passagiers meenemen. Gelukkig
kwam daarin een lichte verandering. De Sikorsky S-
51 was na terugkeer van de reis naar de West toe aan
een grote onderhoudsbeurt en een ingrijpende modi
ficatie bij Avio-Diepen op Ypenburg. De belangrijkste
modificatie die werd uitgevoerd was de vervanging
van de zware mechanische besturing, bestaande uit
staalkabels en katrollen, door een hydraulische
besturing waardoor de heli een stuk lichter bestuur
baar werd. 'Net op tijd', zegt Idzerda achteraf, 'want
met die oude mechanische besturing hadden we tij
dens de Watersnoodramp nooit zo veel kunnen
doen.' Deze ontstond in de nacht van 31 januari op 1
februari 1953 en werd veroorzaakt door een zware
en langdurige noord-noordwesterstorm gepaard
17