Bericht van de Balkan
'UIT-GEVLOGEN'
Loe Baltussen
m
In december 1994 ben ik er voor het eerst. Hoewel
ik een blauwe baret draag, ben ik er niet als VN-
waarnemer. Mijn vlucht naar Zagreb vertrekt pas
over een uur. En het museum is maar vijf minuten
lopen vanaf de terminal op de luchthaven Suréin
bij Belgrado. Maar dat het 't Joegoslavisch
Luchtmacht museum is, daar kom ik pas later ach
ter. VN'ers dienen een algehele neutraliteit en
onpartijdigheid in acht te nemen, zodat het muse
umgebouw zelf niet kan worden bezocht. Foto's
zijn er toen niet gemaakt, om dezelfde reden. Dat
neemt niet weg dat ik al snel een indruk krijg van
wat er zo allemaal staat. Tien jaar later maakt
Maarten Baltussen enkele reizen naar Belgrado en
brengt een bezoek aan het Muzej Jugoslovensko
Vazduhoplavstva. Hij komt terug met een toch wel
heel apart bericht van de Balkan èn met foto's.
Voor het museum staat een stokoude Mil Mi-4 heli
kopter, een afgedankte SOKO J-l Jastreb op een paal
en een Junkers Ju-52. Het museum is ondergebracht
in een erg futuristisch gebouw dat heel even doet
denken aan een reusachtig ronddraaiend space sta
tion. De schotel is als een groot glazen wiel met
twee verdiepingen. Maar meer nog dan dit architec
tonisch hoogstandje, wordt de belangstelling van
de bezoeker getrokken naar de expositie: even histo
risch als bizar. De collectie is ondergebracht in twee
ringen langs de glazen wand beneden en boven.
Sommige vliegtuigen zijn opgehangen aan het pla
fond. Beneden op de begane grond zijn werkplaat
sen ingericht voor reparatie en restauratie. Op het
terrein buiten staat een aantal museumvliegtuigen
en dito helikopters die qua grootte niet in het
gebouw kunnen worden opgesteld of niet meer pas
sen in de permanente tentoonstelling. Al het
voorheen vliegend materieel is operationeel in
gebruik geweest. Het meeste is vliegend op Surcin
aangekomen om van daaruit te worden bijgezet in
de museumcollectie.
Open sinds 1989
Hoewel het museum in 1957 elders is opgericht, is
het dan nog niet toegankelijk voor het publiek. De
Dit jaar is het 20 jaar geleden dat de bouw begon van het
luchtmachtmuseum bij de luchthaven van Belgrado,
foto: Maarten Baltussen.
vliegtuigen worden opgeslagen bij de luchtmacht
op het vliegveld Zemun bij Belgrado, in de hangars
van JAT-Jugoslav Air Transport op Surëin of elders
in afwachting van een definitief onderkomen.
Alleen serieuze onderzoekers krijgen desgevraagd
toegang tot de opslaglocaties. In 1989 verhuist een
groot deel van de collectie naar het nieuwe gebouw
vlakbij de luchthaven van Belgrado. Sinds die tijd
kan ook het publiek er terecht. In de loop van de
jaren hebben zo'n half miljoen mensen het muse
um bezocht. Volgens deskundigen uit de hele
wereld behoort het Joegoslavische luchtvaartmuse
um tot een van de grootste en al enige jaren tot de
meest bezochte vliegtuigmusea ter wereld. We heb
ben zo onze twijfels.
Luchtvaartindustrie
Binnen staat een groot aantal vliegtuigen van origi
nele Servische komaf. Ivan Saric is de eerste geweest
die in Servië vliegtuigen bouwde. Een bewaard
gebleven Saric-II, een Blériot-achtig vliegmachine,
werd in 1959 gerepareerd en verbouwd tot een
replica van de Saric-I uit 1910. Het is het oudste
19
