de periode 1891 - 1896 als eerste mens met een
zweeftoestel 'zwaarder dan lucht' heeft gevlogen.
Samen met zijn broer Gustav, de architect, verdiept
hij zich al vóór de Frans-Duitse Oorlog van 1870
71 in de theorie van het vliegen. Ze bestuderen
vooral het vliegen van ooievaars en ontdekken dat
vogels de draagkracht van de lucht gebruiken om
te zweven. Lilienthal, de ingenieur, is de eerste
geweest die proefondervindelijk heeft vastgesteld
dat de welving van een vleugel in verhouding tot de
luchtweerstand de meeste 'lift' biedt. In het begin
blijft het bij sprongetjes van 15 tot 20 m. Maar met
doorlopend verbeterde vliegtoestellen maken ze in
de jaren daarop nog zo'n 2.000 steeds langere vluch
ten. Daarbij worden afstanden bereikt tot wel 250
m. Uiteindelijk hebben de gebroeders Lilienthal tus
sen 1891 en 1896 vijf eendekkers en twee tweedek
kers gebouwd. Op 9 aug 1896 legt hij met een nieuw
vliegtoestel op een hoogte van 20 m zelfs afstand
van 350 en 500 m af! Bij zijn derde en laatste vlucht
die dag wordt hij gepakt door een windvlaag, raakt
overtrokken, valt recht naar beneden en raakt
zwaar gewond. Lilienthal zou die dag ook een
koolzuurgasmotor beproeven op het nieuwe vlieg
toestel. Eerder had hij al een motor van 2 pk laten
bouwen.2 Maar dat leverde niets op. Een dag later
overlijdt Otto in Berlijn. De eerste motorvlieger is
hij niet geworden.
Geen belangstelling
Niemand in Duitsland kan de lege plaats opvullen
De Raketen-Ente van Valier, Sander en Opel. Let op het
voorlijk gelegen hoogteroer waarmee deze Ente een
voorloper is van Ruton's canard ontwerpen. Op 10 en
11 juni 1928 maakte Fritz Stamer de hiermee de eerste
raketvluchten in de luchtvaarthistorie
die Lilienthal achterlaat. Ook zijn broer Gustav niet.
Die maakt zich de rest van zijn leven belachelijk
met zijn slagvleugelvliegtuig dat nooit zou vliegen.
Otto Lilienthal gaat de geschiedenis in als degene
die heeft laten zien dat de mens kan vliegen. Zijn
kennis gaat over naar de aanhangers van het 'dyna
misch vliegapparaat' zoals de ontwikkeling van
een gemotoriseerd vliegtuig toen heette. In plaats
van de Duitsers zijn het Amerikanen als Pilcher,
Chanute, Langley en de gebroeders Wright die sterk
gemotiveerd zijn door het werk van Lilienthal. Ze
gaan verder met hun studies en proefnemingen.
Maar in Duitsland valt met de dood van Lilienthal
de ontwikkeling van de luchtvaart en daarmee
ook die van de zweefvliegerij compleet stil. Het
Kriegsministerium heeft vreemd genoeg nog geen
belangstelling voor Flugapparate. De wedloop tus
sen 'lichter' en 'zwaarder als lucht' is nog niet
beslist. De aandacht van de Duitsers blijft uitgaan
naar ballonvaren en luchtschepen. Wat blijft uit
deze 19e eeuwse luchtvaartperiode van Duitsland
staat in het Deutsches Segelflugmuseum. Daar
hangen schitterende 1:1 replica's van Lilienthal's
Normalsegelapparat en zijn Standard Doppeldecker.
Ontwikkeling paradoxaal
Het zou 15 jaar duren voordat op de Wasserkuppe
in 1911 voorzichtig wordt geëxperimenteerd met de
eerste glijvluchten zoals de Duitsers het noemen.
Scholieren uit Darmstadt zijn de nieuwe pioniers
van het zweefvliegen. Ze hebben de hellingen
van de Rhön ontdekt om er met hun vliegtoestel
len af te glijden. In 1912 vliegt een van hen. Hans
Gutermuth, langs de noordelijke helling van de
Wasserkuppe een wereldrecord van 838 m in 112
sec. Na afloop van de Eerste Wereldoorlog staat het
verdrag van Versailles Duitsland niet toe vliegtui
gen te bouwen en te gebruiken. Paradoxaal genoeg
komt daardoor de Duitse zweefvliegerij die tijden
W.O.I opnieuw heeft stilgelegen, pas echt goed op
gang. Het is die ontwikkeling die uiteindelijk de
basis legt voor de Duitse luchtvaart. Onder de bezie
lende leiding van de uitgever Oskar Ursinus, de
peetvader van de Wasserkuppe, worden sinds 1920
elk jaar Gleit- und Segelflugwettbewerbe georgani
seerd. Er zijn in dat jaar nog vliegapparaten a la die
van Lilienthal die worden bestuurd door het ver
plaatsen van lichaamsgewicht. Maar roerbesturing
komt dan ook al voor. Zweefvliegtuigen of wat daar
voor moet doorgaan en daarmee zijn uitgerust, heb
ben veel weg van de dan bekende draadbespannen,
gemotoriseerde tweedekkers. Aan de weken duren-
29
Kb*»
