WILLEM FREDRICK
AUGUST 'GUS' WINCKEL
IWS
3-11-1912 - 17-08-2013
6
Op zaterdag 17 augustus
2013 overleed Gus Winckel,
vlieger van het 18Sq ML-
KNIL, ruim een eeuw oud.
Gus Winckel behoorde
tot de vliegers, die om een
aantal redenen verband
houdende met de oorlogs
voering, naam hebben ge
maakt in de geschiedenis
van de Nederlandse mili
taire luchtvaart.
Kapitein b.d. Gus Winckel op hoge leeftijd
(foto via familie Winckel)
Willem Frederik August Winckel werd op 3 november
1912 geboren in Muntok op het eiland Bangka in het
voormalige Nederlands Indië. In Nederland volgde
Gus de driejarige HBS en monsterde na de een oplei
ding op de Zeevaartschool in Delfzijl aan als derde
stuurman op de grote vaart. Althans dat geeft het
militaire personeelsdossier over hem aan. De prak
tijk zal wellicht wat anders in elkaar gezeten hebben.
Een bij de Zeevaartschool te volgen praktijkstage
zal vermoedelijk voor misverstanden hebben ge
zorgd die in verhalen over zijn loopbaan de ronde
doen. Winckel werd in december 1935 ingelijfd als
militair kwartiermeester bij de Zeemacht en op
dezelfde datum vrijgesteld van eerste oefening.
Dat zal ongetwijfeld al ge
speeld hebben bij de admi
nistratieve inschrijving na
zijn terugkeer in Indië. De
vliegeropleiding werd met
succes afgerond, op 1 juli
1938 werd het Groot Mili
tair Brevet ontvangen.
Winckel werd ingedeeld op
de Glenn Martin bommen
werpers. Toen de Lockheed
Lodestars medio 1941 in
dienst werden genomen be
gon hij daarop te vliegen.
De Lodestar vormt de start van een aantal verhalen
en anekdotes, die onverbrekelijk aan de naam van
Gus Winckel zijn verbonden. Toen het Nederlandse
eilandenrijk viel onder de aanval van de Japanse
agressor, was Winckel als Lodestar vlieger één van
de laatsten die naar Australië wisten te ontkomen.
Na de aankomst op Broome werd de stad aangeval
len door een aantal Japanse Zero jachtvliegtuigen.
Gus wist met een mitrailleur uit de Lodestar een
Zero neer te halen en er eentje te beschadigen. Naar
aanleiding van dit grootse wapenfeit zijn diverse
verhalen ontstaan. Zo zouden alle elf Japanse vlieg
tuigen zijn beschadigd, concrete bewijzen daarvoor
zijn tot heden niet gevonden.
Bij terugkeer in Indië werd Winckel in najaar 1936
als KNIL-dienstplichtige ingeschreven. Dat was een
administratieve verplichting. Omdat hij uit Muntok
kwam werd Winckel als 'militie-brigadier ter inde
ling' (een korporaalsfunctie in het KNIL) door de
Gewestelijk Militair Commandant Palembang gere
gistreerd. Al in januari 1937 mocht Winckel zich in
Bandoeng melden om de vliegeropleiding te starten.
Winckel vervolgde zijn loopbaan in het 18Sq ML
KNIL vanaf de start van dit squadron op 2 april 1942.
Vanuit Moruya patrouilleerde het 18Sq langs de
Oost Australische kust. Eind mei 1942 viel een Ja
panse midget-onderzeeër de haven van Sydney aan.
Vanaf dat moment kregen de vliegers orders uit te
kijken naar vijandelijke onderzeeboten. Tijdens een
patrouillevlucht op 5 Juni 1942 lukte het Winckel