Bomber Hall
allereerste Britse vliegtuigfabriek Hendon op de
kaart gezet. Hij werd geboren op 21 augustus 1879
als jongste in een welgestelde familie van drie kin
deren. Hij is zeer geïnteresseerd in auto- en scheep
vaartmotoren en -techniek en is onder de indruk
van de geweldige prestaties van Wilbur en Orville
Wright. In 1907 schaft hij een ballon aan van
1133m3. Nadat Wilbur Wright in 1908 demonstra
ties geeft in Frankrijk en Blériot in 1909 Het Kanaal
oversteekt, komt hij bij een luchtvaartmeeting in
Reims in datzelfde jaar in contact met de Franse
vliegtuigbouwers Farman, Levasseur en Blériot. Het
gevolg daarvan laat zich raden. Grahame-White
gaat vliegen. Het wordt zijn grote passie. In decem
ber al behaalt hij in Pau zijn vliegbrevet. In die tijd
kan men alleen in Frankrijk leren vliegen. Met zijn
eigen Blériot vliegt hij in januari 1910 voor het eerst
op Hendon, dat dan bekendheid krijgt onder naam
London Aerodrome. Hij begint er zèlf een vlieg-
school. De lokale bevolking, waarvan het grootste
deel nog nooit een automobiel heeft gezien, ziet
dan regelmatig wel luchtvaartuigen boven Hendon.
De toenemende belangstelling voor het veld is aan
leiding voor Grahame-White om zijn werkplaatsen
op Brooklands (Surrey) en Walham Green (ZW Lon
den), naar Hendon over te brengen. In 1909 is hij
bij Blériot in Frankrijk al betrokken geweest bij de
bouw van zijn eigen kist. Op Hendon bouwt hij niet
alleen Blériots, maar krijgt ook licenties om Ameri
kaanse Burgess Baby's en Franse Morane monoplanes
te bouwen. Na veel bureaucratische beslommeringen
mag Grahame-White in 1911 de hangars op Hendon
in gebruik nemen. Als hij in juli 1911 de Grahame-
White Aviation Company Ltd. opricht, krijgt hij
het door hem zeer gewenste London Aerodrome in
handen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakt de vliegtuig
fabriek van Grahame-White een snelle groei door.
Er worden orders geplaatst van zowel de Admirali
teit als het War Office. In de omgeving van het vlieg
veld bouwt de Grahame-White Company huizen
voor zijn personeel. Heel wat Britten, waaronder
veel militairen van de Royal Naval Air Service (RNAS)
en het RFC hebben leren vliegen bij de Flying Trai
ning School van Grahame-White op Hendon. Daar
mee, en met de productie van vliegtuigen voor de
RAF, wordt Hendon beschouwd als de bakermat
voor de Britse militaire luchtvaart. Als de oorlog
voorbij is, lopen de militaire activiteiten terug.
Maar de RAF weigert het vliegveld aan Grahame-
White terug te geven. Zonder waarschuwing wordt
het vliegveld in 1922 genaast door de overheid. De
Grahame-White Factory, die de teloorgang in de
afgelopen jaren heeft weten te overleven met de
productie van auto's, wordt door de regering ge
sloten. In 1925 bereiken de partijen in het conflict
overeenstemming over compensatie en wordt het
vliegveld in eigendom overgedragen aan de RAF. De
Britse luchtmacht zou er blijven tot 1968. Claude
Grahame-White overlijdt op 80 jarige leeftijd op 19
augustus 1959 in Nice. Hij heeft zich met hart en
ziel ingezet voor de promotie van Hendon en voor
de luchtvaart in het algemeen.
Voor het bouwproject van de Milestones of Flight hal
moeten in 2005 enkele oude gebouwen en barakken
worden geruimd. Helaas lopen andere gebouwen
daarbij zo'n schade op dat ze ook worden afgebroken.
Dat is voor de projectontwikkelaar aanleiding om
de nog bestaande oude Grahame-White hangars in
de richting van het RAFM te verplaatsen. Het kan
toorgebouw van Grahame-White, de Watch Office,
wordt helemaal afgebroken. Maar het prachtige ge
bouw is even later in de oorspronkelijke stijl steen
voor steen op een meer geschikte plaats naast de
verschoven hangars, opnieuw opgetrokken. In 2011
is de Grahame-White Factory opnieuw in gebruik ge
nomen. Maar deze keer om de vliegtuigen van vóór
en tijdens de Eerste Wereldoorlog passend onder
te brengen. En - weer thuis - blijkt dat er meer is
veranderd op Hendon dan we hadden gezien...
In de donkere hal staat een enorme Blackburn Buc
caneer. Ik heb ze ooit al eens eerder gezien, maar
als je er mee 'in contact' komt, is zo'n kist wel erg
groot. De 'veteraan' heeft dienst gedaan in de Golf
oorlog van 1990 en schittert een en al zand als
camouflage kleur. De duisternis in de hangar past
in de sfeer rondom een crash site midden in de hal.
Een Halifax heeft een buiklanding gemaakt. Het
diorama is een symbolische eerbetuiging voor de
bemanningen van al die honderden kisten die nooit
zijn teruggekeerd van hun missie boven vijandelijk
gebied. Een grote B-24 Liberator van de Indiase
luchtmacht vult de hal niet helemaal. Zo hier en
daar staat nog wat klein spul zoals een Percival
Prentice en een Airspeed Oxford. Het pronkstuk
van Bomber Command, een Avro Lancaster, staat
prominent in de aangrenzende hal. De slogan op
de kist moet voor de respectievelijke bemanningen
een uitdaging zijn geweest. 'No enemy plane will fly
over the Reich territory - Herman Goering'. En inder
daad, de kist heeft niet minder dan 139 oorlogsmis-
