Van JSF naar F'35 Lightning II
Van JSF naar F-35
Lightning II
27
inclusief verzendkosten. Verkrijgbaar door overma
king van het bedrag, naar NL31 INGB0003127421 of
NL82ABNA089 271 0551 t.n.v. L.H. Boerman te Zwam-
merdam, e-mail info@dutchprofile.nl; www.dutch-
profile.nl maar het boek is o.a. ook verkrijgbaar
bij de Luchtvaart Hobby Shop, Aalsmeerderbrug en
Flash Aviation Shop Eindhoven.
Hans Berfelo
Pieto van Buysen, Van JSF naar F-35 Lightning II. Nieuwe
'Stealth'-jager voor de Koninklijke Luchtmacht. Uitgegeven
door Violare, het luchtvaartonderdeel van Lanasta,
Emmen. ISBN 978-90-8616-135-5. Het boek is gebon
den en heeft 208 bladzijden in een harde kaft. De
ruim 570 foto's zijn voornamelijk in kleur.
Van de veel bekritiseerde F-35 Lightning II, in de volks
mond beter bekend als JSF oftewel Joint Strike Fighter',
vliegen momenteel al meer dan honderd exemplaren
in drie verschillende uitvoeringen - F-35A/B/C - op
(test)bases in de Verenigde Staten. Ter voorbereiding
van de operationele status maken vliegers van meer
dere landen, waaronder Nederland, zich momenteel
onder sterk wisselende omstandigheden vertrouwd
met de vliegeigenschappen van deze geavanceerde
Mach 1.6 jager. Door allerlei vertragingen breekt dan
eindelijk dit jaar het grote moment aan, waarop een
Amerikaans squadron als eerste F-35 jager operationeel
verklaard wordt, zij het wel met een aantal beperkin
gen. Nadat vanaf 2019 de eerste reeks van acht F-35A's
bij de Koninklijke Luchtmacht is ingestroomd met
Leeuwarden als thuisbasis, breekt drie jaar later dan
dit moment ook voor ons land aan. Maar dan moet
begin 2015 eerst nog wel de feitelijke bestelling de
deur uitgaan. Want in tegenstelling tot wat menig
een vermoedt, is tot nu toe alleen nog maar besloten
om de F-35A als opvolger voor de stokoude Neder
landse F-16 te kiezen. Voor een order van de te ver
werven toestellen moet de Tweede Kamer nog een
definitief fiat geven aan de D-brief van het Defensie
Materieel Proces (DMP).
De ontwikkeling van de F-35 Lightning II van vlieg
tuigfabrikant Lockheed Martin heeft een zeer lang
traject moeten afleggen, voordat er een toestel uit te
voorschijn kwam, zoals dat op de dag van vandaag
rondvliegt. Voor de geboorte' van de F-35 moet men
helemaal teruggaan naar het begin van de jaren '70
van de vorige eeuw. Toen werd de nieuweling voor
gesteld als een goedkope 'stealth'-opvolger voor een
hele reeks Westerse jagers, waaronder ook de F-16.
Maar door de invoering van onder andere allerlei
technische hoogstandjes is daar uiteindelijk weinig
van terechtgekomen. Daardoor is de stukprijs van een
gebruiksklare F-35A in prijspeil eind 2014 opgelopen
tot circa 89 miljoen. Dit is al een stuk minder dan
het bedrag dat Nederland indertijd voor haar eerste
en tweede testmachine, respectievelijk 157,9 en
119,4 miljoen, heeft moeten neertellen. Hieruit
blijkt duidelijk dat er sprake is van een neergaande
lijn in de ontwikkeling van de stukprijs. Het streven
is er uiteindelijk dan ook naar dat omstreeks 2020
bij Lockheed Martin een F-35A voor ruim 64 mil
joen de deur uitgaat. Dit zou dan betekenen dat
afnemers een toestel met de capaciteiten van een
vijfde generatie voor de prijs van een vierde gene
ratie krijgen. Als dat lukt, wordt ook gelijk de ja
renlange geuite vrees van een haast onbetaalbaar
gevechtsvliegtuig zoveel mogelijk bezworen.
Behalve financiële perikelen werd het JSF project
ook nog geteisterd door talrijke akkefietjes. Al die
ontwikkelingsproblemen komen in het boek Van JSF
naar F-35 Lightning II uitvoerig aan bod. De omstreden
'System Development and Demonstration Phase'
(SDD-fase) van 's werelds meest geavanceerde high
tech wapensysteem zorgde niet alleen voor een grote
