Robert Esnault-Pelterie
In de eerste jaren van de luchtvaart hebben veel
pioniers voor de vraag gestaan hoe een vliegtuig te
besturen als dat eenmaal in de lucht is. Naarmate
de kennis over het vliegen vordert en de toekomst
verwachtingen steeds hoger worden gespannen
wordt duidelijk wat er moet gebeuren om het
vliegtuig onder controle te krijgen. Differentiaal
besturing kent men dan nog niet. Wilbur en Orville
Wright hebben er twee knuppels voor nodig. Maar
die weten al dat je een richtingsroer nodig hebt,
zoals een boot dat ook heeft, en dat je bij een
vliegtuig voor een bocht ook de stand van de vleugels
moet veranderen. De Wrights buigen daarbij de
vleugels boven en de ondervleugel 'scheluw', een
beetje naar elkaar toe. Dat hebben ze ontdekt bij
de proeven met hun zweefvliegtuig. Als Robert
Esnault-Pelterie in 1903 door heeft wat er gebeurt,
bouwt hijzelf een Wright Flyer waarbij hij, net als
bij de Wrights, de vleugels scheluw kan trekken.
Hij test het vliegtuig op het strand bij Calais. Maar
het levert hem niet op wat hij zoekt. Wel vindt hij
het scheluw trekken van de vleugels zo gevaarlijk,
dat hij daar helemaal van afziet. Esnault-Pelterie
ontwikkelt dan het concept om twee horizontale
roeren, nog onafhankelijk van elkaar bewegend,
aan de vleugeluiteinden te plaatsen. Dat heeft hem
aangezet tot het bedenken, ontwikkelen, verbeteren
en daarmee ook vereenvoudigen van de besturing
met behulp van een stuurknuppel. Zijn uitvinding
vormt heden ten dage nog steeds de basis voor het
besturen van een vliegtuig.
Robert Esnault-Pelterie is geboren op 8
november 1881 in Parijs. Hij studeert techniek
aan de Faculteit der Wetenschappen op de
Sorbonne en komt in militaire dienst tijdens
de Eerste Wereldoorlog. Esnault-Pelterie is
benoemd tot Officier in het Légion d'Honneur.
Van de luchtvaart verschuift de interesse van
Robert Esnault-Pelterie naar de ruimte. Eind
jaren '20 raakt hij als wetenschapper betrokken
bij het ruimteonderzoek en de ontwikkelingen
van raketten en raketbrandstof. Hij overlijdt op
76 jarige leeftijd op 6 december 1957 in Genève.
In 1906 gaat hij nog even door met het testen van
zijn Wright replica zweefvliegtuig. Op 19 september
1906 vliegt hij daarmee een afstand van 500m. Dan
begint hij met de bouw van de Esnault-Pelterie
R.E.P.1. Voor de bouw ziet hij af van het houten
vakwerk voor een al of niet bespannen romp.
In plaats daarvan gebruikt hij een gelast stalen
buizenframe bekleed met mousseline. De R.E.P.1 is
het vliegtuig dat nu is te zien in het Museum Arts
et Métiers. Robert Esnault-Pelterie maakt daarmee
op 10 oktober 1907 zijn eerste gemotoriseerde
vlucht en legt daarbij een afstand af van 100m. Het
vliegtuig wordt aangedreven door een luchtgekoelde
7-cylinder motor van 30 pk. Esnault-Pelterie bouwt
nog een tweede R.E.P. waarmee hij op 8 juni 1908 een
recordafstand van 1200 m aflegt en een hoogte van
30m bereikt. Na enkele modificaties vliegt de R.E.P.2
voor het laatst op de luchtvaartdagen in Reims van
22-29 augustus 1909. Esnault-Pelterie stopt dan met
zelf vliegen en legt zich toe op het ontwerpen en
bouwen van vliegtuigen. Voor het Britse Vickers
Ltd. (Aviation Department) bouwt hij in 1911 de
Vickers-R.E.P. Type D Monoplane. Dat Robert Esnault-
Pelterie in die tijd geen eigen vliegtuigfabriek heeft
opgezet is waarschijnlijk het gevolg van de hoge
investeringen die zijn familie heeft gedaan in zijn
onderzoeken en vliegtuigbouw. Daar staat tegenover
dat Esnault-Pelterie een patent heeft op de door hem
ontworpen vliegtuigbesturing. Na de oorlog raakt hij
betrokken bij een rechtszaak daarover. Er zijn tijdens
de oorlog heel wat vliegtuigen gebouwd met een
dergelijke besturing. De vliegtuigfabrikanten hebben
daarvoor royalty's betaald. Esnault-Pelterie wint deze
zaak, wordt een rijk man en kan de investering van
zijn familie aan hen terugbetalen.
Wie nog eens in de binnenstad van Parijs komt mag
het Musée des Arts et Métiers niet meer zomaar
ondergronds voorbijrijden. Want daarvoor is er
bovengronds echt wat te zien. 'Arts et Métiers' is
geen vliegtuigmuseum. Maar wat de prehistorie van
de luchtvaart in Frankrijk betreft, wordt de beperkte
collectie in zo'n passende ambiance tentoongesteld,
dat het erop lijkt alsof er sinds die tijd in de wereld
van de luchtvaart helemaal niets is veranderd.
Bereikbaarheid en toegankelijkheid
Het Musée des Arts et Métiers is gelegen aan de 60
Rue Réaumur, 75003 Paris, te Parijs (3e Arr). Het is
een natuur technisch museum, opgericht in 1794,
waar een collectie van zo'n 80.000 voorwerpen is
ondergebracht. 40.000 daarvan zijn in de expositie
opgenomen. Er wordt over dit museum ook wel
geschreven als het 'Louvre van de Techniek'. Je
