VARIA.
Een eenvoudig middel om vrij nauwkeurig het Noorden te vinden.
In 11 van het Voorschrift op den velddienst voor het Nederlandsch-
Indische leger vindt men hulpmiddelen aangegeven, om met voor het doel
voldoende nauwkeurigheid het Noorden te vinden en wel door gebruik
te maken van den zonnestand.
Als ik bedenk hoe menigmaal ik te velde de toepassing van het in dat
Voorschrift aangegeven hulpmiddel reeds zag falen, omdat de eenvoudige
man, die het moest aanwenden, het niet begreep of vergeten was, dan
kom ik tot het besluit dat de bekendheid met een nog eenvoudiger middel
zeer zeker nuttig zal zijn. Waar ik het door mij bedoelde hulpmiddel
aan kader of soldaten leerde, werd het steeds zeer spoedig begrepen en
zag ik het daarna menigmaal practisch toegepast.
Ik vermoedde zelf niet van hoe weinig algemeene bekendheid het door
mij bedoelde middel is, doch toevallig werd mij dit in den laatsten tijd
duidelijk, lot de toepassing hierbedoeld is noodig dat men in het bezit
zij van een goed loopend horloge.
Men legge, om bij zonlicht het Noorden te vinden, het horloge zooveel
mogelijk horizontaal op de linkerhand, neme eenc speld, dun grassprietje
of ander staafje en stelle dit op het oog in het middelpunt verticaal op
het horlogeglas, dus boven de wijzerspil; men draaie nu het horloge
zoodanig dat de schaduw van het verticaal gestelde staafje over den
kleinen wijzer (uurwijzer) komt te vallen denkt men zich nu eene lijn
door het middelpunt van de wijzerplaat en het getal 12 (middagpunt),
dan geeft deze voor het doel al zeer nauwkeurig het Noorden aanmen
zoude kunnen zeggen hét cijfer 12 of de knop van het horologe is gericht
op het Noorden.
De verklaring hiervan ligt voor de hand: bij een zonnewijzer nl. is
het getal 12 van den uurcirkel als vast punt ten opzichte van het
middelpunt op het Noorden gesteld en het uur wordt door de schaduw
van een in het middelpunt staand spits voorwerp aangewezen; het Noorden
is dus bekend en het uur wordt gevonden.
