303 -
dat men in dien tijd, om lastdieren te hebben voor het transport van
'a lands goederen, met groote onkosten uit andere werelddeelen ezels,
kameelen en zelfs lama's heeft doen overkomen, eene mededeelmg, ie
zoover betreft de ezels en kameelen ook van.andere zijde bevestigd wordt
(1); hoe en waar die dieren gebruikt zijn geworden, blijkt evenwel niet.
In den Java-oorlog is bij den trein op groote schaal gebruik ge-
maakt van draagpaardenzoowel de artillerie- als de infantene-mu-
nitie werd door die dieren vervoerd; voor het vervoer van genees
kundige behoeften werd aan elk officier van gezondheid een pakpaard
afgestaan en de gereedschappen van de pioniers eener mobiele co
lonne werden door drie pakpaarden gedragen.
De levensmiddelen werden soms door koelies en soms door pa
paarden gedragen, doch het vervoer met koelies had sedert medio
1827 niet meer plaats, dan wanneer men daartoe bij gebrek aan
lastdieren genoodzaakt was. Tot het dragen der kookgereedschappen
en der levensbehoeften voor vijf dagen behoefde eene colonne door
gaans 37 paarden. Deze vormden een afzonderlijk park, onder een
daartoe benoemd opzichter. Wanneer men daarbij voegt de pakpaar
den der officieren, de koelies, waarop deze ieder naar zijn rang aan
spraak hadden, en het levend vee met de drijvers, dat de colonne
soms moest volgen, kan men zich een denkbeeld vormen van den
omvang van den trein eener mobiele colonne.
Ook ten behoeve van den grooten trein, benoodigd voor den opvoer
van alle behoeften van de te velde zijnde afdeelingen, was al spoe
dig het gebruik van pakpaarden voordeeliger dan dat van koelies
gebleken, zoodat achtereenvolgens te Klatten, Bojolalie, Semarang,
Oenarang, Salatiga en Soerakarta transportparken, elk van 200 draag
paarden, werden opgericht, een maatregel waardoor, in verband met
het aanleggen van magazijnen, geheel in de bestaande behoeften kon
voorzien worden (2).
Yoor den trein bij de le Bonische expeditie werden naar bet
oorlogstooneel meegevoerd 1000 koelies, zoover bekend allen vrij
willig aangenomen.
Leerrijk is vooral de organisatie en de werking van den trein bij
(1) Het militair transportwezen te land in Indië. I. M. T., jaargang 1881 ï,o. 1-
(2) De oorlog op Java van 1825 30, door A. W. P. "Weitzel. Dl. II.