108
Palembang, van der Hart en Kroesen op Celebes enz., doorliepen
dien cursus niet als aspirant-controleur en controleurhun bestuur
was dus een ramp voor den staat?
Ik kan thans overgaan tot:
Punt 4. „Het pacificeeren van Groot-At.jeh met of zonder sultan, naar
„mate de omstandigheden dat voor ons het verkieslijkst maken."
Mijne denkbeelden omtrent herstel van het sultanaat heb ik mede
gedeeld. Ook, dat het stelsel van sluiting vau den Generaal van
Teijn, die vóór herstel van het sultanaat was, hiermede verband
hield en hij het tijdstip voor de invoering van de scheepvaartrege
ling eerst gekomen achtte, nadat Toeankoe Mohamad Daoed met de
hoofden van verzet te Kemala, zich zouden onderworpen hebben.
Zijne meening was, dat, als de sluiting, die onder zijn bestuur
zulke goede resultaten had opgeleverd, vóór dat tijdstip vervangen
werd door eene scheepvaartregeling, men bij de Atjehers daarin weer
een daad zou zien van besluiteloosheid en zwakheid, weer een niet
weten wat wij willen, een springen van den hak op den tak, een
missen van de energie om in een eens aangenomen stelsel te volhar
den- de Atjehers zouden het toeschrijven, zeide de Generaal, aan
onmacht, evenals in 1885, om nog langer een zoo talrijke marine
voor Atjeh alleen beschikbaar te stellen en de hoop zou weer op
nieuw verlevendigd worden, dat, bij volharding in het verzet, ons
gehate juk nog zou worden afgeschud.
En deze volharding, meende de Generaal, zouden wij dan zelf
weer mogelijk maken, omdat dan weer schatten geld en daarmede
de noodige middelen tot het voortzetten van den strijd aan den vijand
zouden toevloeien. Dwang op den sultan en verdere hoofden van
het verzet konden wij dientengevolge niet meer uitoefenen, om dit
te doen zouden wij weer telkens in het eigenlijke stelsel, dat bevor
dering van bloei en welvaart in zijn schild voert, wijzigingen moeten
brengen, door nu hier dan daar, onthouding van de voordeelen
sluiting toe te passen als straf voor steun aan de hoofden van
verzet verleend en het feitelijke doel dat beoogd werd, onderwer
ping van Atjeh door herstel van het sultanaatzou niet bereikt
worden.
En al onderwierp zich de sultan, dan zou bet vrijwillig wezen en
