112
Onderhoorigheden waard, op de verafgelegen kuststaten heeft dat
geen invloed.
Oleh-leh wordt voorts de uitvoerhaven van de peper, die Groot-Atjeh
oplevert, ook van die van Loöng en een deel der Zuidelijke nederzet
tingen, zoomede van die, welke de XXII Moekims, vóór de sluiting,
langs Kroeng Kaja uitvoerden. Ook van de andere artikelen van
uitvoer, die allengs aan de markt zullen komen, zooals b. v.inzoo'n
klappertand copra, verder gom en harssoorten, die thans alle via
Tamsih, Gempang en Senagan of Kroeng Sabil de Westkust uitgaan
en van meer andere artikelen.
Deze uitvoer laugs Oleh-leh en verder de uitvoer van peper van
Poeloe Waij, welke van nog betere qualiteit is dan de peper van de
Westkust, geeft ons een groote macht op de hoofden en grooten, en
door hen op de bevolking in handen.
Verder geeft ons macht op de hoofden, de handel, dieu zij in invoer
artikelen zullen gaan drijven, zoomede de reeds sedert jaren bestaande
traktementstookeuning, die herzien, echter niet afgeschaft moet worden.
Het bij die traktementsbepaling voorgeschreven beginsel, dat het
traktement zou bestaan uit twee gedeelten 11. 1. een betrekkelijk klein
vast traktement en de rest eene premie, die al naar gelang van bewezen
diensten, geheel, gedeeltelijk of zelfs in 't geheel niet zou uitbetaald
worden, was zeer goed. Jammer, dat de toepassing anders was en
de hoofden van den aanvang af, zonder eeuigen dienst bewezen te
hebben, steeds het geheele bedrag kregen.
Het zorg moet nagegaan worden, welke hoofden traktement waard
zijn, d. w. z. zij, die in hun gebied macht en invloed genoeg hebben
om ons van dieust te zijn en naar gelang van de bewezen diensten
geschiedt de uitbetaling.
In den laatsteu tijd hoort men weer hier en daar stemmen opgaan
om te Groot-Atjeh op nieuw op groote schaal met de wapens op te treden
en den gunstigen toestand te herscheppen, die onder Generaal van der
Heijden bestond, om daarnazooals de Heer Laging Tobias zeide
op nieuw verstandig pacificeerend te werk te gaan. Zou het nu geen
zaak zijn om dezen weg in te slaan en eerst daarna door toepassing
